Παγκόσμια Ημέρα Παχυσαρκίας
Η Παγκόσμια Ομοσπονδία Παχυσαρκίας (WOF) κήρυξε την 11η Οκτωβρίου ως Παγκόσμια Ημέρα Παχυσαρκίας (World Obesity Day), με στόχο την ευαισθητοποίηση του κοινού σχετικά με τις επιδημικές διαστάσεις που έχει πάρει σήμερα η παχυσαρκία και να προτείνουν λύσεις για τον περιορισμό της συχνότητας εμφάνισής της.
Η παχυσαρκία έχει μετατραπεί ένα από τα πιο σημαντικά προβλήματα υγείας στις σύγχρονες κοινωνίες. Καθώς η επίπτωση της νόσου αυξάνεται, τόσο αυξάνονται και οι συνοσηρότητες. Για αυτό το λόγο είναι πολύ σημαντική και η συμβολή του ιατρού στην αναγνώριση των υπέρβαρων και παχύσαρκων παιδιών ώστε να ακολουθήσουν έναν πιο υγιεινό τρόπο ζωής στο μέλλον.
Με τον όρο παχυσαρκία εννοούμε την αυξημένη συσσώρευση λίπους. Παρόλα αυτά, μέθοδοι για την ακριβή μέτρησή του στην καθημερινή μας ζωή, δεν είναι εύκολα διαθέσιμοι. Για το λόγο αυτό, χρησιμοποιούνται δείκτες που σχετίζουν το βάρος με το ύψος του ανθρώπινου σώματος, οι οποίοι και απεικονίζουν με σχετική ακρίβεια την ποσότητα λίπους σε ένα ανθρώπινο σώμα.
Ο Δείκτης Μάζας Σώματος (Body Mass Index-BMI) είναι η πιο αποδεκτή μέθοδος υπολογισμού των υπέρβαρων και παχύσαρκων παιδιών άνω των 2 ετών και ενηλίκων (διαβάστε περισσότερα στον σύνδεσμο https://kolios-kardiologos.gr/body-mass-index/ ).
Το 2016, το 39% των γυναικών και το 39% των ανδρών ηλικίας άνω των 18 ετών ήταν υπέρβαροι, καθώς και το 18% των παιδιών και εφήβων ηλικίας 5-18 ετών.
Το 42% των αγοριών και το 38% των κοριτσιών στην Ελλάδα είναι υπέρβαρα, ενώ παχύσαρκα είναι το 20% των αγοριών και το 14% των κοριτσιών, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Πρωτοβουλίας Επιτήρησης της Παιδικής Παχυσαρκίας (COSI) του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ). Τα στοιχεία αυτά, που αφορούν την περίοδο 2015-2017, παρουσιάσθηκαν στο τελευταίο συνέδριο της Ευρωπαϊκής Εταιρείας για τη Μελέτη της Παχυσαρκίας, το οποίο πραγματοποιήθηκε στη Βιέννη μεταξύ 23-26 Μαΐου. Όσον αφορά τα υπέρβαρα αγόρια, η Ελλάδα βρίσκεται στη δεύτερη θέση στην Ευρώπη, μαζί με την Ιταλία και την Ισπανία που έχουν επίσης ποσοστό 42%, ενώ στην πρώτη θέση είναι η Κύπρος (43%). Στα υπέρβαρα κορίτσια, η Ελλάδα βρίσκεται στην τρίτη θέση πανευρωπαϊκά, μαζί με την Ιταλία (επίσης 38%), ενώ στις δύο πρώτες θέσεις είναι η Κύπρος (43%) και η Ισπανία (41%). Στα παχύσαρκα αγόρια, η Ελλάδα με 20% είναι τρίτη μετά την Κύπρο και την Ιταλία (21% και οι δύο). Στα παχύσαρκα κορίτσια η Ελλάδα με 14% βρίσκεται στην τέταρτη θέση μαζί με την Ιταλία, ενώ τις τρεις πρώτες θέσεις έχουν η Κύπρος (19%), η Ισπανία (17%) και η Μάλτα (15%).
Αρκετά, αλλά όχι όλα, τα παιδιά που είναι παχύσαρκα, θα καταλήξουν και παχύσαρκοι ενήλικες. Η πιθανότητα να παραμείνει παχύσαρκο ένα παιδί και στην ενήλικο ζωή σχετίζεται με την ηλικία, με παχυσαρκία γονέων, και τη σοβαρότητα της παχυσαρκίας. Μελέτες αναδεικνύουν ότι ουσιώδη στοιχεία για την εγκατάσταση παχυσαρκίας στην ενήλικο ζωή διαμορφώνονται μέχρι την ηλικία των 5 ετών. Η παιδική παχυσαρκία φαίνεται να παραμένει και ως παχυσαρκία ενήλικα όταν το παιδί έχει έναν παχύσαρκο γονέα, σε ποσοστό 50%, όταν το παιδί είναι 6 ετών, και 80% όταν το παιδί είναι 10-14 ετών.
Τα αίτια που οδηγούν στην παχυσαρκία ποικίλουν:
Περιβαλλοντικοί παράγοντες: Η καθιστική ζωή και η αυξημένη πρόσληψη θερμίδων χωρίς αντίστοιχη καύση τους οδηγεί σε παχυσαρκία. Οι περιβαλλοντικοί παράγοντες αποτελούν ένα μόνο μέρος των αιτιών της παχυσαρκίας, αλλά είναι ιδιαίτερα σημαντικοί διότι μπορούν πιο εύκολα να τροποποιηθούν και να αποτελέσουν στόχο θεραπείας. Τροφές με αυξημένο γλυκαιμικό δείκτη, αναψυκτικά πλούσια σε ζάχαρη συμπεριλαμβανομένου και διαφόρων χυμών, φαστ φουντ, μειωμένη παρουσία των γονέων στα γεύματα, ελάττωση σωματικής δραστηριότητας, αυξημένη χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών και τηλεόρασης, λιγότερος ύπνος και μείωση των χώρων αναψυχής και δραστηριοτήτων (πάρκα, πεζοδρόμια, ποδηλατόδρομοι κτλ.) αποτελούν αιτιολογικούς παράγοντες που συνδράμουν στην αύξηση της παχυσαρκίας.
Γενετικοί παράγοντες: Υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι γενετικοί παράγοντες παίζουν σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση παχυσαρκίας καθώς και στην αλληλεπίδραση με περιβαλλοντικούς παράγοντες. Παρόλα αυτά, οι μοριακοί μηχανισμοί που είναι υπεύθυνοι, δεν έχουν πλήρως αποσαφηνισθεί.
Επιπλέον, ενδοκρινικές διαταραχές, όπως ο υποθυρεοειδισμός, και ορισμένα σπάνια νοσήματα, όπως διαταραχές του υποθαλάμου στον εγκέφαλο, μπορούν να οδηγήσουν σε παχυσαρκία.
Οι επιπλοκές και οι συνοσηρότητες της παχυσαρκίας, περιλαμβάνουν ενδοκρινικές, καρδιαγγειακές, γαστρεντερολογικές, αναπνευστικές, ορθοπεδικές, νευρολογικές, δερματολογικές και ψυχοκοινωνικές διαταραχές.
Ενδοκρινικές διαταραχές:
- Προδιαβήτης: Μία συχνή επιπλοκή της παιδικής παχυσαρκίας είναι ο αυξημένος κίνδυνος εμφάνισης σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2 (ορισμένες φορές ονομάζεται προδιαβήτης). Με τον όρο προδιαβήτης εννοείται η διαταραχή της γλυκόζης νηστείας (τιμές σακχάρου νηστείας 100-125 mg/dl), της καμπύλης σακχάρου (τιμές σακχάρου 2 ώρες μετά την δοκιμασία 140-199 mg/dl) ή της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης (τιμές γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης 5,7-6,4%).
- Σακχαρώδης διαβήτης: Ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2 (ΣΔ2) είναι άλλη μία συνοσηρότητα της παχυσαρκίας στα παιδιά και στους ενήλικες. Σε μία μελέτη, το 4% των παχύσαρκων ενηλίκων είχε ασυμπτωματικό ΣΔ2. Είναι σημαντική η έγκαιρη διάγνωση επειδή η έγκαιρη θεραπεία μπορεί να προλάβει επιπλοκές του ΣΔ2 όπως νευροπάθεια, αμφιβληστροειδοπάθεια, νεφροπάθεια και αθηροσκληρωτική καρδιαγγειακή νόσο. (https://kolios-kardiologos.gr/σακχαρώδης-διαβήτης-τύπου-2/ )
- Μεταβολικό σύνδρομο: Ο όρος μεταβολικό σύνδρομο χρησιμοποιείται για να περιγράψει τον συνδυασμό μεταβολικών παραγόντων κινδύνου που σχετίζονται με ΣΔ2 και αθηροσκληρωτική καρδιαγγειακή νόσο, και περιλαμβάνει: κοιλιακή παχυσαρκία, υπεργλυκαιμία, δυσλιπιδαιμία και υπέρταση. Στις ΗΠΑ το 10% των ενηλίκων έχει μεταβολικό σύνδρομο. Παρόλα αυτά, η εφηβεία σηματοδοτείται από πολλές μεταβολές στο ανθρώπινο σώμα, που μπορεί να αλλάξουν θετικά ή αρνητικά την πιθανότητα εμφάνισης μεταβολικού συνδρόμου στην ενήλικο ζωή.
Καρδιαγγειακές διαταραχές:
Η παχυσαρκία τόσο στα παιδιά όσο και στους ενήλικες σχετίζεται με μία σειρά μεταβολών στο καρδιαγγειακό σύστημα, που με τη σειρά τους οδηγούν σε αυξημένο καρδιαγγειακό κίνδυνο στην ενήλικο ζωή. Δύο από αυτούς τους παράγοντες, η δυσλιπιδαιμία και η υπέρταση, είναι και στοιχεία του μεταβολικού συνδρόμου.
- Υπέρταση: Ο κίνδυνος εμφάνισης αρτηριακής υπέρτασης είναι μεγαλύτερος στους υπέρβαρους και παχύσαρκους νέους και ενήλικες, και αυξάνεται με την σοβαρότητα της παχυσαρκίας. Όσοι έχουν ΒΜΙ >30 έχουν 3 με 4 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να αναπτύξουν υπέρταση. Όταν ο έλεγχος για υπέρταση γίνεται με holter πίεσης στα παιδιά, σχεδόν το 50% των παχύσαρκων παιδιών έχουν αυξημένες τιμές. Αντιθέτως η υπέρταση υποδιαγιγνώσκεται όταν χρησιμοποιούνται πιο απλές μέθοδοι μέτρησης της αρτηριακής πίεσης (πχ με επισκέψεις στο ιατρείο). (https://kolios-kardiologos.gr/αρτηριακή-υπέρταση-νεότερες-οδηγίες/ )
- Δυσλιπιδαιμία: Η δυσλιπιδαιμία εμφανίζεται σε υπέρβαρους και παχύσαρκους παιδιά και ενήλικες, ιδίως σε εκείνους με κεντρικού τύπου παχυσαρκία (στην κοιλιά). Τυπικά, εμφανίζεται αυξημένη LDL (η επονομαζόμενη κακή χοληστερίνη) και μειωμένη HDL (η επονομαζόμενη καλή χοληστερίνη). (https://kolios-kardiologos.gr/dislipidaimia/ )
- Καρδιακή δομή και λειτουργία: Η παχυσαρκία στα παιδιά σχετίζεται με αλλοιώσεις και μεταβολές στην καρδιακή δομή και λειτουργία παρόμοιες με αυτές των ενηλίκων, όπως αύξηση του πάχους της καρδιάς , αυξημένες διαστάσεις της καρδιάς, εναπόθεση επικαρδιακού λίπους και συστολική και διαστολική δυσλειτουργία. Επιπλέον η παχυσαρκία συσχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο αθηροσκλήρωσης, όπως στεφανιαία νόσο.
- Γαστρεντερολογικές διαταραχές: Η παχυσαρκία συσχετίζεται με εναπόθεση λίπους στο ήπαρ (συκώτι) με αύξηση των τρανσαμινασών (SGOT/SGPT, AST/ALT), και με χολολιθίαση.
- Αναπνευστικές διαταραχές: Οι αναπνευστικές διαταραχές σε παχύσαρκα παιδιά και ενήλικες περιλαμβάνουν την αποφρακτική υπνική άπνοια και σύνδρομο υποαερισμού (διαβάστε περισσότερα στον σύνδεσμο https://kolios-kardiologos.gr/αποφρακτική-υπνική-άπνοια/ ).
Η διατήρηση ενός φυσιολογικού σωματικού βάρους, με την κατάλληλη διατροφή και άσκηση, αυξάνει την επιβίωση και την ποιότητα ζωής και πρέπει να αποτελεί στόχο όλων.
Επιμέλεια-Μετάφραση
Μάριος Δ. Κολιός
Ειδικός Καρδιολόγος-Στρατιωτικός Ιατρός
Επιστημονικός Συνεργάτης Α’ Καρδιολογικής Κλινικής ΠΓΝ Ιωαννίνων
Βιβλιογραφία
http://www.who.int/topics/obesity/en/
Ogden CL, Carroll MD, Lawman HG, et al. Trends in Obesity Prevalence Among Children and Adolescents in the United States, 1988-1994 Through 2013-2014. JAMA 2016; 315:2292.
GBD 2015 Obesity Collaborators, Afshin A, Forouzanfar MH, et al. Health Effects of Overweight and Obesity in 195 Countries over 25 Years. N Engl J Med 2017; 377:13.
Dietz WH, Robinson TN. Clinical practice. Overweight children and adolescents. N Engl J Med 2005; 352:2100.
Unger R, Kreeger L, Christoffel KK. Childhood obesity. Medical and familial correlates and age of onset. Clin Pediatr (Phila) 1990; 29:368.
Lee H, Pantazis A, Cheng P, et al. The Association Between Adolescent Obesity and Disability Incidence in Young Adulthood. J Adolesc Health 2016; 59:472.
van Dam RM, Willett WC, Manson JE, Hu FB. The relationship between overweight in adolescence and premature death in women. Ann Intern Med 2006; 145:91.
Must A, Jacques PF, Dallal GE, et al. Long-term morbidity and mortality of overweight adolescents. A follow-up of the Harvard Growth Study of 1922 to 1935. N Engl J Med 1992; 327:1350.
Must A, Phillips SM, Naumova EN. Occurrence and timing of childhood overweight and mortality: findings from the Third Harvard Growth Study. J Pediatr 2012; 160:743.
Bjørge T, Engeland A, Tverdal A, Smith GD. Body mass index in adolescence in relation to cause-specific mortality: a follow-up of 230,000 Norwegian adolescents. Am J Epidemiol 2008; 168:30.
Inge TH, King WC, Jenkins TM, et al. The effect of obesity in adolescence on adult health status. Pediatrics 2013; 132:1098.
Williams DE, Cadwell BL, Cheng YJ, et al. Prevalence of impaired fasting glucose and its relationship with cardiovascular disease risk factors in US adolescents, 1999-2000. Pediatrics 2005; 116:1122.
Sabin MA, Ford AL, Holly JM, et al. Characterisation of morbidity in a UK, hospital based, obesity clinic. Arch Dis Child 2006; 91:126.
Chan CL, McFann K, Newnes L, et al. Hemoglobin A1c assay variations and implications for diabetes screening in obese youth. Pediatr Diabetes 2014; 15:557.
Wu EL, Kazzi NG, Lee JM. Cost-effectiveness of screening strategies for identifying pediatric diabetes mellitus and dysglycemia. JAMA Pediatr 2013; 167:32.
HEALTHY Study Group, Kaufman FR, Hirst K, et al. Risk factors for type 2 diabetes in a sixth- grade multiracial cohort: the HEALTHY study. Diabetes Care 2009; 32:953.
Marcus MD, Baranowski T, DeBar LL, et al. Severe obesity and selected risk factors in a sixth grade multiracial cohort: the HEALTHY study. J Adolesc Health 2010; 47:604.
Sinha R, Fisch G, Teague B, et al. Prevalence of impaired glucose tolerance among children and adolescents with marked obesity. N Engl J Med 2002; 346:802.
Skinner AC, Perrin EM, Moss LA, Skelton JA. Cardiometabolic Risks and Severity of Obesity in Children and Young Adults. N Engl J Med 2015; 373:1307.
Shah S, Kublaoui BM, Oden JD, White PC. Screening for type 2 diabetes in obese youth. Pediatrics 2009; 124:573.
Shalitin S, Abrahami M, Lilos P, Phillip M. Insulin resistance and impaired glucose tolerance in obese children and adolescents referred to a tertiary-care center in Israel. Int J Obes (Lond) 2005; 29:571.
Maffeis C, Pinelli L, Brambilla P, et al. Fasting plasma glucose (FPG) and the risk of impaired glucose tolerance in obese children and adolescents. Obesity (Silver Spring) 2010; 18:1437.
Keskin M, Kurtoglu S, Kendirci M, et al. Homeostasis model assessment is more reliable than the fasting glucose/insulin ratio and quantitative insulin sensitivity check index for assessing insulin resistance among obese children and adolescents. Pediatrics 2005; 115:e500.
Moller DE, Flier JS. Insulin resistance–mechanisms, syndromes, and implications. N Engl J Med 1991; 325:938.
Matthews DR, Hosker JP, Rudenski AS, et al. Homeostasis model assessment: insulin resistance and beta-cell function from fasting plasma glucose and insulin concentrations in man. Diabetologia 1985; 28:412.
Silfen ME, Manibo AM, McMahon DJ, et al. Comparison of simple measures of insulin sensitivity in young girls with premature adrenarche: the fasting glucose to insulin ratio may be a simple and useful measure. J Clin Endocrinol Metab 2001; 86:2863.
Vuguin P, Saenger P, Dimartino-Nardi J. Fasting glucose insulin ratio: a useful measure of insulin resistance in girls with premature adrenarche. J Clin Endocrinol Metab 2001; 86:4618.
Dimartino-Nardi J. Premature adrenarche: findings in prepubertal African-American and Caribbean-Hispanic girls. Acta Paediatr Suppl 1999; 88:67.
Katz A, Nambi SS, Mather K, et al. Quantitative insulin sensitivity check index: a simple, accurate method for assessing insulin sensitivity in humans. J Clin Endocrinol Metab 2000; 85:2402.
Conwell LS, Trost SG, Brown WJ, Batch JA. Indexes of insulin resistance and secretion in obese children and adolescents: a validation study. Diabetes Care 2004; 27:314.
Brandou F, Brun JF, Mercier J. Limited accuracy of surrogates of insulin resistance during puberty in obese and lean children at risk for altered glucoregulation. J Clin Endocrinol Metab 2005; 90:761.
Uwaifo GI, Fallon EM, Chin J, et al. Indices of insulin action, disposal, and secretion derived from fasting samples and clamps in normal glucose-tolerant black and white children. Diabetes Care 2002; 25:2081.
Gungor N, Saad R, Janosky J, Arslanian S. Validation of surrogate estimates of insulin sensitivity and insulin secretion in children and adolescents. J Pediatr 2004; 144:47.
Muniyappa R, Lee S, Chen H, Quon MJ. Current approaches for assessing insulin sensitivity and resistance in vivo: advantages, limitations, and appropriate usage. Am J Physiol Endocrinol Metab 2008; 294:E15.
Sjaarda LG, Bacha F, Lee S, et al. Oral disposition index in obese youth from normal to prediabetes to diabetes: relationship to clamp disposition index. J Pediatr 2012; 161:51.
Molnár D. The prevalence of the metabolic syndrome and type 2 diabetes mellitus in children and adolescents. Int J Obes Relat Metab Disord 2004; 28 Suppl 3:S70.
Pinhas-Hamiel O, Dolan LM, Daniels SR, et al. Increased incidence of non-insulin-dependent diabetes mellitus among adolescents. J Pediatr 1996; 128:608.
Goran MI, Davis J, Kelly L, et al. Low prevalence of pediatric type 2 diabetes: where’s the epidemic? J Pediatr 2008; 152:753.
Hannon TS, Rao G, Arslanian SA. Childhood obesity and type 2 diabetes mellitus. Pediatrics 2005; 116:473.
Copeland KC, Zeitler P, Geffner M, et al. Characteristics of adolescents and youth with recent-onset type 2 diabetes: the TODAY cohort at baseline. J Clin Endocrinol Metab 2011; 96:159.
Tirosh A, Shai I, Afek A, et al. Adolescent BMI trajectory and risk of diabetes versus coronary disease. N Engl J Med 2011; 364:1315.
Juonala M, Magnussen CG, Berenson GS, et al. Childhood adiposity, adult adiposity, and cardiovascular risk factors. N Engl J Med 2011; 365:1876.
Steinberger J, Daniels SR, Eckel RH, et al. Progress and challenges in metabolic syndrome in children and adolescents: a scientific statement from the American Heart Association Atherosclerosis, Hypertension, and Obesity in the Young Committee of the Council on Cardiovascular Disease in the Young; Council on Cardiovascular Nursing; and Council on Nutrition, Physical Activity, and Metabolism. Circulation 2009; 119:628.
Magge SN, Goodman E, Armstrong SC, et al. The Metabolic Syndrome in Children and Adolescents: Shifting the Focus to Cardiometabolic Risk Factor Clustering. Pediatrics 2017.
Weiss R, Dziura J, Burgert TS, et al. Obesity and the metabolic syndrome in children and adolescents. N Engl J Med 2004; 350:2362.
Cook S, Weitzman M, Auinger P, et al. Prevalence of a metabolic syndrome phenotype in adolescents: findings from the third National Health and Nutrition Examination Survey, 1988-1994. Arch Pediatr Adolesc Med 2003; 157:821.
Lambert M, Paradis G, O’Loughlin J, et al. Insulin resistance syndrome in a representative sample of children and adolescents from Quebec, Canada. Int J Obes Relat Metab Disord 2004; 28:833.
Goodman E, Daniels SR, Meigs JB, Dolan LM. Instability in the diagnosis of metabolic syndrome in adolescents. Circulation 2007; 115:2316.
Chi CH, Wang Y, Wilson DM, Robinson TN. Definition of metabolic syndrome in preadolescent girls. J Pediatr 2006; 148:788.
Zimmet P, Alberti G, Kaufman F, et al. The metabolic syndrome in children and adolescents. Lancet 2007; 369:2059.
Garn SM, Clark DC. Nutrition, growth, development, and maturation: findings from the ten-state nutrition survey of 1968-1970. Pediatrics 1975; 56:306.
Wang Y. Is obesity associated with early sexual maturation? A comparison of the association in American boys versus girls. Pediatrics 2002; 110:903.
Kaplowitz PB, Slora EJ, Wasserman RC, et al. Earlier onset of puberty in girls: relation to increased body mass index and race. Pediatrics 2001; 108:347.
Laron Z. Is obesity associated with early sexual maturation? Pediatrics 2004; 113:171.
Herman-Giddens ME, Steffes J, Harris D, et al. Secondary sexual characteristics in boys: data from the Pediatric Research in Office Settings Network. Pediatrics 2012; 130:e1058.
Li S, Chen W, Srinivasan SR, et al. Relation of childhood obesity/cardiometabolic phenotypes to adult cardiometabolic profile: the Bogalusa Heart Study. Am J Epidemiol 2012; 176 Suppl 7:S142.
Friedemann C, Heneghan C, Mahtani K, et al. Cardiovascular disease risk in healthy children and its association with body mass index: systematic review and meta-analysis. BMJ 2012; 345:e4759.
Sorof J, Daniels S. Obesity hypertension in children: a problem of epidemic proportions. Hypertension 2002; 40:441.
Maggio AB, Aggoun Y, Marchand LM, et al. Associations among obesity, blood pressure, and left ventricular mass. J Pediatr 2008; 152:489.
Stabouli S, Kotsis V, Papamichael C, et al. Adolescent obesity is associated with high ambulatory blood pressure and increased carotid intimal-medial thickness. J Pediatr 2005; 147:651.
Aguilar A, Ostrow V, De Luca F, Suarez E. Elevated ambulatory blood pressure in a multi-ethnic population of obese children and adolescents. J Pediatr 2010; 156:930.
Sun SS, Grave GD, Siervogel RM, et al. Systolic blood pressure in childhood predicts hypertension and metabolic syndrome later in life. Pediatrics 2007; 119:237.
Dietz WH. Health consequences of obesity in youth: childhood predictors of adult disease. Pediatrics 1998; 101:518.
Williams DP, Going SB, Lohman TG, et al. Body fatness and risk for elevated blood pressure, total cholesterol, and serum lipoprotein ratios in children and adolescents. Am J Public Health 1992; 82:358.
Harel Z, Riggs S, Vaz R, et al. Isolated low HDL cholesterol emerges as the most common lipid abnormality among obese adolescents. Clin Pediatr (Phila) 2010; 49:29.
Morrison JA, Sprecher DL, Barton BA, et al. Overweight, fat patterning, and cardiovascular disease risk factors in black and white girls: The National Heart, Lung, and Blood Institute Growth and Health Study. J Pediatr 1999; 135:458.
Caprio S, Hyman LD, McCarthy S, et al. Fat distribution and cardiovascular risk factors in obese adolescent girls: importance of the intraabdominal fat depot. Am J Clin Nutr 1996; 64:12.
Hanevold C, Waller J, Daniels S, et al. The effects of obesity, gender, and ethnic group on left ventricular hypertrophy and geometry in hypertensive children: a collaborative study of the International Pediatric Hypertension Association. Pediatrics 2004; 113:328.
Urbina EM, Gidding SS, Bao W, et al. Effect of body size, ponderosity, and blood pressure on left ventricular growth in children and young adults in the Bogalusa Heart Study. Circulation 1995; 91:2400.
Urbina EM, Gidding SS, Bao W, et al. Association of fasting blood sugar level, insulin level, and obesity with left ventricular mass in healthy children and adolescents: The Bogalusa Heart Study. Am Heart J 1999; 138:122.
Chinali M, de Simone G, Roman MJ, et al. Impact of obesity on cardiac geometry and function in a population of adolescents: the Strong Heart Study. J Am Coll Cardiol 2006; 47:2267.
Crowley DI, Khoury PR, Urbina EM, et al. Cardiovascular impact of the pediatric obesity epidemic: higher left ventricular mass is related to higher body mass index. J Pediatr 2011; 158:709.
Cote AT, Harris KC, Panagiotopoulos C, et al. Childhood obesity and cardiovascular dysfunction. J Am Coll Cardiol 2013; 62:1309.
Sanchez AA, Levy PT, Sekarski TJ, et al. Markers of cardiovascular risk, insulin resistance, and ventricular dysfunction and remodeling in obese adolescents. J Pediatr 2015; 166:660.
Whincup PH, Gilg JA, Donald AE, et al. Arterial distensibility in adolescents: the influence of adiposity, the metabolic syndrome, and classic risk factors. Circulation 2005; 112:1789.
Mittelman SD, Gilsanz P, Mo AO, et al. Adiposity predicts carotid intima-media thickness in healthy children and adolescents. J Pediatr 2010; 156:592.
Koskinen J, Juonala M, Dwyer T, et al. Impact of Lipid Measurements in Youth in Addition to Conventional Clinic-Based Risk Factors on Predicting Preclinical Atherosclerosis in Adulthood: International Childhood Cardiovascular Cohort Consortium. Circulation 2018; 137:1246.
Skinner AC, Steiner MJ, Henderson FW, Perrin EM. Multiple markers of inflammation and weight status: cross-sectional analyses throughout childhood. Pediatrics 2010; 125:e801.
Osiniri I, Sitjar C, Soriano-Rodríguez P, et al. Carotid intima-media thickness at 7 years of age: relationship to C-reactive protein rather than adiposity. J Pediatr 2012; 160:276.
Atabek ME, Pirgon O, Kivrak AS. Evidence for association between insulin resistance and premature carotid atherosclerosis in childhood obesity. Pediatr Res 2007; 61:345.
Shah AS, Gao Z, Urbina EM, et al. Prediabetes: the effects on arterial thickness and stiffness in obese youth. J Clin Endocrinol Metab 2014; 99:1037.
Zhu H, Yan W, Ge D, et al. Relationships of cardiovascular phenotypes with healthy weight, at risk of overweight, and overweight in US youths. Pediatrics 2008; 121:115.
Twig G, Yaniv G, Levine H, et al. Body-Mass Index in 2.3 Million Adolescents and Cardiovascular Death in Adulthood. N Engl J Med 2016; 374:2430.
Baker JL, Olsen LW, Sørensen TI. Childhood body-mass index and the risk of coronary heart disease in adulthood. N Engl J Med 2007; 357:2329.
Bibbins-Domingo K, Coxson P, Pletcher MJ, et al. Adolescent overweight and future adult coronary heart disease. N Engl J Med 2007; 357:2371.
Lavine JE, Schwimmer JB. Nonalcoholic fatty liver disease in the pediatric population. Clin Liver Dis 2004; 8:549.
Huang JS, Barlow SE, Quiros-Tejeira RE, et al. Childhood obesity for pediatric gastroenterologists. J Pediatr Gastroenterol Nutr 2013; 56:99.
Vos MB, Abrams SH, Barlow SE, et al. NASPGHAN Clinical Practice Guideline for the Diagnosis and Treatment of Nonalcoholic Fatty Liver Disease in Children: Recommendations from the Expert Committee on NAFLD (ECON) and the North American Society of Pediatric Gastroenterology, Hepatology and Nutrition (NASPGHAN). J Pediatr Gastroenterol Nutr 2017; 64:319.
Friesen CA, Roberts CC. Cholelithiasis. Clinical characteristics in children. Case analysis and literature review. Clin Pediatr (Phila) 1989; 28:294.
Holcomb GW Jr, O’Neill JA Jr, Holcomb GW 3rd. Cholecystitis, cholelithiasis and common duct stenosis in children and adolescents. Ann Surg 1980; 191:626.
Goodman DB. Cholelithiasis in persons under 25 years old. Clinicopathologic review of 96 cases. JAMA 1976; 236:1731.
Koebnick C, Smith N, Black MH, et al. Pediatric obesity and gallstone disease. J Pediatr Gastroenterol Nutr 2012; 55:328.
Mehta S, Lopez ME, Chumpitazi BP, et al. Clinical characteristics and risk factors for symptomatic pediatric gallbladder disease. Pediatrics 2012; 129:e82.
Kaechele V, Wabitsch M, Thiere D, et al. Prevalence of gallbladder stone disease in obese children and adolescents: influence of the degree of obesity, sex, and pubertal development. J Pediatr Gastroenterol Nutr 2006; 42:66.
Reif S, Sloven DG, Lebenthal E. Gallstones in children. Characterization by age, etiology, and outcome. Am J Dis Child 1991; 145:105.
Speiser PW, Rudolf MC, Anhalt H, et al. Childhood obesity. J Clin Endocrinol Metab 2005; 90:1871.
Verhulst SL, Schrauwen N, Haentjens D, et al. Sleep-disordered breathing in overweight and obese children and adolescents: prevalence, characteristics and the role of fat distribution. Arch Dis Child 2007; 92:205.
Krebs NF, Himes JH, Jacobson D, et al. Assessment of child and adolescent overweight and obesity. Pediatrics 2007; 120 Suppl 4:S193.
Taylor ED, Theim KR, Mirch MC, et al. Orthopedic complications of overweight in children and adolescents. Pediatrics 2006; 117:2167.
Stovitz SD, Pardee PE, Vazquez G, et al. Musculoskeletal pain in obese children and adolescents. Acta Paediatr 2008; 97:489.
Chan G, Chen CT. Musculoskeletal effects of obesity. Curr Opin Pediatr 2009; 21:65.
Pomerantz WJ, Timm NL, Gittelman MA. Injury patterns in obese versus nonobese children presenting to a pediatric emergency department. Pediatrics 2010; 125:681.
Dietz WH Jr, Gross WL, Kirkpatrick JA Jr. Blount disease (tibia vara): another skeletal disorder associated with childhood obesity. J Pediatr 1982; 101:735.
Henderson RC. Tibia vara: a complication of adolescent obesity. J Pediatr 1992; 121:482.
Blount WP. Tibia vara, osteochondrosis deformans tibiae. J Bone Joint Surg 1937; 19:1.
Thompson GH, Carter JR. Late-onset tibia vara (Blount’s disease). Current concepts. Clin Orthop Relat Res 1990; :24.
Davids JR, Huskamp M, Bagley AM. A dynamic biomechanical analysis of the etiology of adolescent tibia vara. J Pediatr Orthop 1996; 16:461.
Loder RT, Schaffer JJ, Bardenstein MB. Late-onset tibia vara. J Pediatr Orthop 1991; 11:162.
Sabharwal S, Zhao C, McClemens E. Correlation of body mass index and radiographic deformities in children with Blount disease. J Bone Joint Surg Am 2007; 89:1275.
Henderson RC, Kemp GJ, Hayes PR. Prevalence of late-onset tibia vara. J Pediatr Orthop 1993; 13:255.
Strauss RS, Barlow SE, Dietz WH. Prevalence of abnormal serum aminotransferase values in overweight and obese adolescents. J Pediatr 2000; 136:727.
Tachdjian MO. The knee and leg. In: Clinical Pediatric Orthopedics: The Art of Diagnosis and Principles of Management, Appleton and Lange, Stamford, CT 1997. p.107.
Kim SJ, Ahn J, Kim HK, Kim JH. Obese children experience more extremity fractures than nonobese children and are significantly more likely to die from traumatic injuries. Acta Paediatr 2016; 105:1152.
Goulding A, Jones IE, Taylor RW, et al. Bone mineral density and body composition in boys with distal forearm fractures: a dual-energy x-ray absorptiometry study. J Pediatr 2001; 139:509.
Dimitri P, Wales JK, Bishop N. Fat and bone in children: differential effects of obesity on bone size and mass according to fracture history. J Bone Miner Res 2010; 25:527.
Wetzsteon RJ, Petit MA, Macdonald HM, et al. Bone structure and volumetric BMD in overweight children: a longitudinal study. J Bone Miner Res 2008; 23:1946.
Lenders CM, Feldman HA, Von Scheven E, et al. Relation of body fat indexes to vitamin D status and deficiency among obese adolescents. Am J Clin Nutr 2009; 90:459.
Dimitri P, Jacques RM, Paggiosi M, et al. Leptin may play a role in bone microstructural alterations in obese children. J Clin Endocrinol Metab 2015; 100:594.
Scott IU, Siatkowski RM, Eneyni M, et al. Idiopathic intracranial hypertension in children and adolescents. Am J Ophthalmol 1997; 124:253.
Brara SM, Koebnick C, Porter AH, Langer-Gould A. Pediatric idiopathic intracranial hypertension and extreme childhood obesity. J Pediatr 2012; 161:602.
Weisberg LA, Chutorian AM. Pseudotumor cerebri of childhood. Am J Dis Child 1977; 131:1243.
SIMKIN B, ARCE R. Steroid excretion in obese patients with colored abdominal striae. N Engl J Med 1962; 266:1031.
Reilly JJ, Methven E, McDowell ZC, et al. Health consequences of obesity. Arch Dis Child 2003; 88:748.
Strauss RS, Pollack HA. Social marginalization of overweight children. Arch Pediatr Adolesc Med 2003; 157:746.
Eisenberg ME, Neumark-Sztainer D, Story M. Associations of weight-based teasing and emotional well-being among adolescents. Arch Pediatr Adolesc Med 2003; 157:733.
Strauss RS. Childhood obesity and self-esteem. Pediatrics 2000; 105:e15.
French SA, Story M, Perry CL. Self-esteem and obesity in children and adolescents: a literature review. Obes Res 1995; 3:479.
Stunkard A, Burt V. Obesity and the body image. II. Age at onset of disturbances in the body image. Am J Psychiatry 1967; 123:1443.
Becker ES, Margraf J, Türke V, et al. Obesity and mental illness in a representative sample of young women. Int J Obes Relat Metab Disord 2001; 25 Suppl 1:S5.
Goodman E, Whitaker RC. A prospective study of the role of depression in the development and persistence of adolescent obesity. Pediatrics 2002; 110:497.
Zametkin AJ, Zoon CK, Klein HW, Munson S. Psychiatric aspects of child and adolescent obesity: a review of the past 10 years. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry 2004; 43:134.
Pine DS, Goldstein RB, Wolk S, Weissman MM. The association between childhood depression and adulthood body mass index. Pediatrics 2001; 107:1049.
Sjöberg RL, Nilsson KW, Leppert J. Obesity, shame, and depression in school-aged children: a population-based study. Pediatrics 2005; 116:e389.
Zeller MH, Roehrig HR, Modi AC, et al. Health-related quality of life and depressive symptoms in adolescents with extreme obesity presenting for bariatric surgery. Pediatrics 2006; 117:1155.
Frisco ML, Houle JN, Lippert AM. Weight change and depression among US young women during the transition to adulthood. Am J Epidemiol 2013; 178:22.
Erickson SJ, Robinson TN, Haydel KF, Killen JD. Are overweight children unhappy?: Body mass index, depressive symptoms, and overweight concerns in elementary school children. Arch Pediatr Adolesc Med 2000; 154:931.
Falkner NH, Neumark-Sztainer D, Story M, et al. Social, educational, and psychological correlates of weight status in adolescents. Obes Res 2001; 9:32.
Lawlor DA, Mamun AA, O’Callaghan MJ, et al. Is being overweight associated with behavioural problems in childhood and adolescence? Findings from the Mater-University study of pregnancy and its outcomes. Arch Dis Child 2005; 90:692.
Schwimmer JB, Burwinkle TM, Varni JW. Health-related quality of life of severely obese children and adolescents. JAMA 2003; 289:1813.
Williams J, Wake M, Hesketh K, et al. Health-related quality of life of overweight and obese children. JAMA 2005; 293:70.
Fallon EM, Tanofsky-Kraff M, Norman AC, et al. Health-related quality of life in overweight and nonoverweight black and white adolescents. J Pediatr 2005; 147:443.
Sawyer MG, Harchak T, Wake M, Lynch J. Four-year prospective study of BMI and mental health problems in young children. Pediatrics 2011; 128:677.
Puhl RM, Peterson JL, Luedicke J. Weight-based victimization: bullying experiences of weight loss treatment-seeking youth. Pediatrics 2013; 131:e1.
Staffieri JR. A study of social stereotype of body image in children. J Pers Soc Psychol 1967; 7:101.
Richardson SA, Goodman N, Hastorf AH, et al. Cultural uniformity in reaction to physical disabilities. Am Soc Rev 1961; 26:241.
Griffiths LJ, Wolke D, Page AS, et al. Obesity and bullying: different effects for boys and girls. Arch Dis Child 2006; 91:121.
Kaplan KM, Wadden TA. Childhood obesity and self-esteem. J Pediatr 1986; 109:367.
Sallade J. A comparison of the psychological adjustment of obese vs. non-obese children. J Psychosom Res 1973; 17:89.
Gortmaker SL, Must A, Perrin JM, et al. Social and economic consequences of overweight in adolescence and young adulthood. N Engl J Med 1993; 329:1008.
Sargent JD, Blanchflower DG. Obesity and stature in adolescence and earnings in young adulthood. Analysis of a British birth cohort. Arch Pediatr Adolesc Med 1994; 148:681.
https://www.sansimera.gr/worldays/389
