Αιφνίδια Καρδιακή Ανακοπή και Αιφνίδιος Καρδιακός Θάνατος σε Παιδιά-Πρόληψη-Προαθλητικός Έλεγχος

---

Η αιφνίδια καρδιακή ανακοπή (sudden cardiac arrest-SCA) και ο αιφνίδιος καρδιακός θάνατος (sudden cardiac death-SCD) σε παιδιά και εφήβους είναι σχετικά σπάνιες. Ωστόσο, επειδή αυτές είναι απροσδόκητες, καταστροφικές καταστάσεις, έχουν καταβληθεί συντονισμένες προσπάθειες για τη συνέχιση της εύρεσης τεκμηριωμένων στρατηγικών που θα αποτρέψουν αυτά τα γεγονότα με οικονομικά αποδοτικό τρόπο.

 

Πόσο συχνές είναι;

Η αναφερόμενη επίπτωση της SCA/SCD σε παιδιά και νεαρούς ενήλικες κυμαίνεται από 0,5 έως 2,5 ανά 100.000 άτομα/έτος. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, τα κέντρα ελέγχου νόσων και πρόληψης εκτιμούν ότι περίπου 1500 άτομα ηλικίας κάτω των 25 ετών πεθαίνουν κάθε χρόνο από SCD. Το ποσοστό θνησιμότητας των παιδιών που παρουσιάζονται στο τμήμα έκτακτης ανάγκης μετά από SCD είναι περίπου 90 τοις εκατό. Οι περισσότερες μελέτες έχουν δείξει μια διτροπική κατανομή ηλικίας με υψηλότερα ποσοστά επίπτωσης στη νηπιακή ηλικία και την εφηβεία/νεαρή ενηλικίωση.

Σε μια μελέτη με βάση τον πληθυσμό από την πολιτεία της Ουάσιγκτον (1980 έως 2009), η συνολική επίπτωση της SCA μεταξύ των ατόμων ηλικίας 0 έως 35 ετών ήταν 2,28 ανά 100.000 άτομα/έτος. Τα ποσοστά επίπτωσης και τα ποσοστά επιβίωσης ποικίλλουν ανάλογα με την ηλικία:

• 0 έως 2 χρόνια – 2,1 περιπτώσεις ανά 100.000 άτομα/έτος. 27% επιβίωση
• 3 έως 13 χρόνια – 0,61 περιπτώσεις ανά 100.000 άτομα/έτος. 40% επιβίωση
• 14 έως 25 ετών – 1,44 περιπτώσεις ανά 100.000 άτομα/έτος · 37% επιβίωση

 

Η συνολική επιβίωση βελτιώθηκε σημαντικά κατά τη διάρκεια της μελέτης (από 13 % στη δεκαετία του 1980 σε 40% κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 2000), την οποία οι δημιουργοί απέδωσαν σε βελτιώσεις στις ιατρικές υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης που βασίζονται στην Κοινότητα και σε αλλαγές στα πρωτόκολλα ανάνηψης.

Πολλά θύματα της SCA/SCD έχουν προηγουμένως συμπτώματα πριν από την εκδήλωση. Σε μια μελέτη με βάση τον πληθυσμό από τη Δανία, τα συμπτώματα που σημειώθηκαν ήταν ημέρες έως χρόνια πριν από την SCD σε 45 τοις εκατό των περιπτώσεων. Τα πιο συνηθισμένα συμπτώματα ήταν συγκοπή και δύσπνοια. Τα δύο τρίτα των περιπτώσεων SCD στη μελέτη αυτή δεν είχαν προηγούμενο ιατρικό ιστορικό, ενώ το 18% είχε γνωστή καρδιακή νόσο πριν από το θάνατο.

Το αν η άσκηση και η αθλητική δραστηριότητα αυξάνουν τον κίνδυνο της SCA/SCD είναι αβέβαιο. Σε προοπτική μελέτη από την Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία, οι περισσότερες περιπτώσεις SCD εμφανίστηκαν ενώ το άτομο κοιμόταν (38 τοις εκατό) ή σε ανάπαυση (27 τοις εκατό), ενώ η SCD κατά τη διάρκεια της άσκησης (11 τοις εκατό) ή μετά την άσκηση (4 τοις εκατό) ήταν σχετικά ασυνήθιστη.

 

Ποια είναι τα αίτια της αιφνίδιας καρδιακής ανακοπής;

Σε πολλές περιπτώσεις SCA/SCD, η αιτία δεν προσδιορίζεται. Σε μια προοπτική μελέτη των 490 περιπτώσεων SCD σε παιδιά και νεαρούς ενήλικες, το 40% ήταν ανεξήγητη.

Οι κοινές αιτίες περιλαμβάνουν:

• Πρωτογενής αρρυθμία/καναλοπάθεια (22 τοις εκατό), συμπεριλαμβανομένων:
  • Σύνδρομο μακρού QT
  • Σύνδρομο Walf-Parkinson-White
  • Σύνδρομο Brugada
  • Σύνδρομο βραχέος διαστήματος QT
  • Κατεχολαμινεργική πολυμορφική ταχυκαρδία
• Μυοκαρδίτιδα (7 έως 35 %)
• Μυοκαρδιοπάθεια (16 έως 20 %), συμπεριλαμβανομένης υπερτροφικής μυοκαρδιοπάθειας, διατατικής μυοκαρδιοπάθειας και αρρυθμιογόνου δυσπλασίας της δεξιάς κοιλίας.
• Συγγενής καρδιακή νόσος (CHD) (15 %), όπως τετραλογία Fallot, σύνδρομο υποπλαστικής αριστερής καρδιάς και μετάθεση των μεγάλων αρτηριών.
• Πρώιμη στεφανιαία νόσος αναφέρθηκε σε ορισμένες σειρές περιπτώσεων που περιελάμβαναν νεαρούς ενήλικες (δηλαδή, 30 έως 35 ετών); Ωστόσο, αυτή είναι μια ασυνήθιστη αιτία SCA/SCD σε ασθενείς < 25 ετών.
• Απροσδιόριστη καρδιακή νόσο (7 %).

Οι αιτίες της SCA/SCD ποικίλλουν κάπως κατά ηλικία. Σε μικρά παιδιά (< 2 ετών), η συγγενής καρδιακή νόσος είναι μια σημαντική αιτία, ενώ η πρωτογενής αρρυθμία και μυοκαρδίτιδα είναι λιγότερο συχνές. Σε εφήβους και νεαρούς ενήλικες, η πρωτογενής αρρυθμία, η καρδιομυοπάθεια και η μυοκαρδίτιδα είναι συχνότερες και η CHD είναι μια λιγότερο συνηθισμένη αιτία της SCA/SCD. Η πρόωρη αθηροσκληρωτική στεφανιαία νόσος είναι μια ασυνήθιστη αιτία SCA/SCD σε ασθενείς < 25 ετών. Ωστόσο, τα παιδιά και οι έφηβοι μπορούν να έχουν στεφανιαία νόσο από νόσο Kawasaki ή ανώμαλη προέλευση των στεφανιαίων αρτηριών, η οποία μπορεί να προκαλέσει SCD.

Η αιτιολογία της SCA/SCD σε νέους ανταγωνιστές αθλητές μπορεί να διαφέρει κάπως από το γενικό πληθυσμό.

Προειδοποιητικά σημεία

Συμπτώματα — Αν και η SCA/SCD είναι συχνά η αρχική εκδήλωση, οι αναδρομικές μελέτες έδειξαν ότι προειδοποιητικά σημεία ή συμπτώματα (π.χ. πόνος στο στήθος, κόπωση και συγκοπή/ζάλη) παρατηρήθηκαν κατά ένα τέταρτο σε περισσότερα από το ένα ήμισυ των επηρεαζόμενων ατόμων πριν από την SCA/SCD . Τα πιο συνηθισμένα συμπτώματα ήταν ο πόνος στο στήθος και η συγκοπή. Άλλα συμπτώματα περιελάμβαναν ζάλη, αίσθημα παλμών ή δύσπνοια. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι αυτά τα συμπτώματα είναι επίσης διαδεδομένα στον γενικό πληθυσμό χωρίς να σημαίνει ότι αυτός ο πληθυσμός θα παρουσιάσει αιφνίδιο θάνατο. Επιπλέον, πολλοί ασθενείς (25 έως 61 %) είχαν οικογενειακό ιστορικό πρόωρου απροσδόκητου θανάτου σε άλλα μέλη της οικογένειας.

Ευρήματα ΗΚΓ — Τα ηλεκτροκαρδιογραφήματα (ECGs) λαμβάνονται σε παιδιά για διάφορους λόγους (αξιολόγηση σχετικά με τα συμπτώματα, έλεγχος πριν από την έναρξη ορισμένων φαρμάκων, έλεγχος πριν από τη συμμετοχή του σε αθλητικές δραστηριότητες). Ένα υψηλής ποιότητας ΗΚΓ 12 απαγωγών, είναι απαραίτητο για να γίνουν ακριβείς μετρήσεις. Είναι σημαντικό να αναγνωριστούν δυνητικά παθολογικά ευρήματα του ΗΚΓ και να διακριθούν  από ευρήματα που είναι γενικά καλοήθη.

Ορισμένα ευρήματα του ΗΚΓ δικαιολογούν περαιτέρω αξιολόγηση (η οποία, ανάλογα με το εύρημα, μπορεί να περιλαμβάνουν λήψη λεπτομερούς ιστορικού και της φυσικής εξέτασης, ηχοκαρδιογραφία, περιπατητική παρακολούθηση ΗΚΓ, δοκιμασία κόπωσης και καρδιακή μαγνητική τομογραφία, και/ή ή γενετικοί έλεγχοι)

 

Προληπτικές στρατηγικές

Οι προληπτικές στρατηγικές για τη μείωση της SCD χωρίζονται σε πρωτογενή και δευτερογενή πρόληψη :

• Η πρωτογενής πρόληψη στοχεύει στην ταυτοποίηση των ατόμων που διατρέχουν κίνδυνο πριν από την SCA, προκειμένου να παρέμβουν και να αποτρέψουν την SCA και την SCD.

 

• Οι δευτερογενείς στρατηγικές πρόληψης εστιάζουν στη θεραπεία των παιδιών που έχουν υποστεί την SCA, προκειμένου να βελτιώσουν την πιθανότητα επιβίωσης μετά το γεγονός και να αποτρέψουν επακόλουθα επεισόδια της SCA.

Η βέλτιστη προσέγγιση ελέγχου για την πρωτογενή πρόληψη της SCD είναι αβέβαιη. Με βάση τα διαθέσιμα δεδομένα, προτείνουμε έλεγχο για καρδιακές παθήσεις που σχετίζονται με SCA και SCD χρησιμοποιώντας ένα λεπτομερές ιστορικό, σωματική εξέταση και ηλεκτροκαρδιογράφημα, και σε ορισμένες περιπτώσεις, περαιτέρω έλεγχος με υπέρηχο καρδιάς ή άλλες εξετάσεις.

Στοιχεία όπως θετικό οικογενειακό αιφνίδιου θανάτου στην οικογένεια σε άτομο ηλικίας <50 ετών, παθολογικά ευρήματα από την ακρόαση καρδιάς ή από το ΗΚΓ, ύποπτα συμπτώματα όπως πόνος στο στήθος , συγκοπή, ζάλη ή αίσθημα παλμών, επιβάλλουν τον περαιτέρω ενδελεχή έλεγχο.

 

Συγγραφέας : Τζον Τζέφρις, MD

Μετάφραση-Επιμέλεια

Μάριος Δ. Κολιός

Ειδικός Καρδιολόγος-Στρατιωτικός Ιατρός

Επιστημονικός Συνεργάτης Α΄Καρδιολογικής Κλινικής ΠΓΝ Ιωαννίνων

 

Βιβλιογραφία

 

Harmon KG, Asif IM, Klossner D, Drezner JA. Incidence of sudden cardiac death in National Collegiate Athletic Association athletes. Circulation 2011; 123:1594.

Bagnall RD, Weintraub RG, Ingles J, et al. A Prospective Study of Sudden Cardiac Death among Children and Young Adults. N Engl J Med 2016; 374:2441.

Winkel BG, Risgaard B, Sadjadieh G, et al. Sudden cardiac death in children (1-18 years): symptoms and causes of death in a nationwide setting. Eur Heart J 2014; 35:868.

Meyer L, Stubbs B, Fahrenbruch C, et al. Incidence, causes, and survival trends from cardiovascular-related sudden cardiac arrest in children and young adults 0 to 35 years of age: a 30-year review. Circulation 2012; 126:1363.

Sakai-Bizmark R, Friedlander SMI, Marr EH, et al. Patient Characteristics and Emergency Department Factors Associated with Survival After Sudden Cardiac Arrest in Children and Young Adults: A Cross-Sectional Analysis of a Nationally Representative Sample, 2006-2013. Pediatr Cardiol 2018; 39:1216.

Kochanek KD, Murphy SL, Xu J, Tejada-Vera B. Deaths: Final Data for 2014. Natl Vital Stat Rep 2016; 65:1.

Drezner JA, Fudge J, Harmon KG, et al. Warning symptoms and family history in children and young adults with sudden cardiac arrest. J Am Board Fam Med 2012; 25:408.

Section on Cardiology and Cardiac Surgery. Pediatric sudden cardiac arrest. Pediatrics 2012; 129:e1094.

Angoff GH, Kane DA, Giddins N, et al. Regional implementation of a pediatric cardiology chest pain guideline using SCAMPs methodology. Pediatrics 2013; 132:e1010.

Vetter VL. Electrocardiographic screening of all infants, children, and teenagers should be performed. Circulation 2014; 130:688.

Malhotra A, Dhutia H, Finocchiaro G, et al. Outcomes of Cardiac Screening in Adolescent Soccer Players. N Engl J Med 2018; 379:524.

Miles CJ, Behr ER. The role of genetic testing in unexplained sudden death. Transl Res 2016; 168:59.

Santori M, Blanco-Verea A, Gil R, et al. Broad-based molecular autopsy: a potential tool to investigate the involvement of subtle cardiac conditions in sudden unexpected death in infancy and early childhood. Arch Dis Child 2015; 100:952.

 

 

Σε περίπτωση αξιολόγησης παιδιών και νέων που λαμβάνουν μέρος σε αθλητικές δραστηριότητες, δεν υπάρχουν σαφείς οδηγίες. Η Ελληνική Καρδιολογική Εταιρία έχει ανακοινώσει συστάσεις για την αξιολόγηση αυτού του πληθυσμού από τον Σεπτέμβριο του 2017, και είναι οι ακόλουθες:

OI ΘΕΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΚΕ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΟ ΕΛΕΓΧΟ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ ΣΕ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΜΗ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΑ ΑΘΛΗΜΑΤΑ

“Ποιες είναι οι απαραίτητες εξετάσεις για τον πρωταγωνιστικό έλεγχο παιδιών, νέων και αθλουμένων;”.

Α) ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΝΕΟΙ ΠΟΥ ΔΕΝ ΑΘΛΟΥΝΤΑΙ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΑ

Η κατηγορία αυτή καλύπτεται από το Ατομικό Δελτίο Υγείας Μαθητού ( ΑΔΥΜ).

Το Ατομικό Δελτίο Υγείας Μαθητή (ΑΔΥΜ) καθιερώθηκε στα μέσα της δεκαετίας του 1980 με επιστημονική ευθύνη από το Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού [1].

Κύριος στόχος του ήταν η προαγωγή της προληπτικής ιατρικής εξέτασης των παιδιών, ώστε να αναγνωρίζονται εγκαίρως τυχόν προβλήματα υγείας και να πυροδοτούνται ενέργειες διάγνωσης και θεραπείας εφόσον χρειάζονται, καθώς και να γίνονται παρεμβάσεις πρόληψης και υποστήριξης της οικογένειας ανάλογα με την ηλικία και τα ειδικά χαρακτηριστικά του κάθε παιδιού.

Παράλληλα, το ΑΔΥΜ αποτελεί ιατρική γνωμάτευση για τη συμμετοχή του παιδιού στο μάθημα της φυσικής αγωγής και άλλες δραστηριότητες του σχολείου, με την έννοια της βεβαίωσης ότι από την ιατρική εξέταση του παιδιού, αλλά και από τη συνολικότερη διαχρονική παρακολούθησή του όπου αυτό μπορεί να έχει εφαρμογή, δεν προκύπτουν σχετικές αντενδείξεις.

Η προληπτική ιατρική εξέταση για τη συμπλήρωση του ΑΔΥΜ περιλαμβάνει ιατρικό ιστορικό και φυσική εξέταση ή, εφόσον απαιτείται, και παρακλινική εξέταση. Προτείνεται η προληπτική ιατρική εξέταση να γίνεται σύμφωνα με κατευθυντήριες οδηγίες, οι οποίες θα πρέπει να αποτυπώνονται σε «Φύλλο Ιατρικής Εξέτασης για το Ατομικό Δελτίο Υγείας Μαθητή». Τυχόν παρακλινικός έλεγχος καθώς και τυχόν ειδικός έλεγχος από ιατρό άλλης ειδικότητας θα πρέπει να γίνονται μόνο σε περίπτωση που υπάρχουν ειδικές ιατρικές ενδείξεις που αφορούν το συγκεκριμένο παιδί, περιλαμβανομένης της ύπαρξης παραγόντων κινδύνου.

– Οι ηλικίες-κλειδιά κατά τις οποίες προτείνεται η διενέργεια προληπτικής ιατρικής εξέτασης με τη συμπλήρωση του ΑΔΥΜ είναι έναρξη Νηπιαγωγείου, Α΄ και Δ΄ Δημοτικού, Α΄ Γυμνασίου και Α΄ Λυκείου. Οι γονείς/κηδεμόνες πρέπει να ενημερώνονται ότι εάν ενδιαμέσως μεταβληθεί ουσιαστικά η κατάσταση υγείας του παιδιού ή οι σχετικοί παράγοντες κινδύνου, θα πρέπει να γίνεται επικαιροποίηση του ΑΔΥΜ με δική τους φροντίδα.

– Ωστόσο, το ΑΔΥΜ δεν μπορεί από μόνο του να ισχύει για τη συμμετοχή σε Πανελλήνιους Σχολικούς Αγώνες και Πανελλήνια Πρωταθλήματα (φάσεις Α΄, Β΄ και Γ΄), όπου ενδεχομένως υπεισέρχεται περισσότερο το στοιχείο του ανταγωνιστικού αθλητισμού. Δεν μπορεί, επίσης, να ισχύει από μόνο του για συμμετοχή σε σχολικές δραστηριότητες που υλοποιούνται από άλλο φορέα πλην του σχολείου ή του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων (π.χ. ομοσπονδίες ειδικών αθλημάτων), λόγω της απροσδιόριστης φύσης των δραστηριοτήτων αυτών.

Β) ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΣ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ

Με βάση τις οδηγίες-συστάσεις της Ομάδας Εργασίας της Καρδιολογίας των Sports της Ευρωπαϊκής Καρδιολογικής Εταιρείας, οι ελάχιστες εξετάσεις που πρέπει να γίνονται στα πλαίσια πρωταγωνιστικού ελέγχου των ανταγωνιστικά αθλουμένων είναι:

1. Κλινική εξέταση
2. Οικογενειακό ιστορικό (περιλαμβάνεται στην κλινική εξέταση)
3. Ηλεκτροκαρδιογράφημα ηρεμίας

Με τον αρχικό αυτό έλεγχο μπορούν να εντοπισθούν ή έστω να τεθεί η υποψία διάγνωσης καταστάσεων οι οποίες είναι οι κυρίως υπεύθυνες για τον αιφνίδιο θάνατο των αθλητών και των νέων.

Συγκεκριμένα για τις ακόλουθες καταστάσεις:

1. Υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια (πρώτη αιτία αιφνιδίου θανάτου)
2. Αρρυθμιογόνος μυοκαρδιοπάθεια της δεξιάς κοιλίας
3. Σύνδρομο προδιέγερσης, Σύνδρομο μακρού QT, Σύνδρομο Brugada, Σύνδρομο βραχέος QT
4. Μυοκαρδίτιδα, Σύνδρομο Marfan

Εάν ο καρδιολόγος κρίνει ότι πρέπει να προχωρήσει και σε περαιτέρω έλεγχο με υπερηχοκαρδιογράφημα, Holter ρυθμού ή δοκιμασία κόπωσης, τότε αναλαμβάνει την ευθύνη και προχωράει και αν, παρά τον έλεγχο, παραμένουν ερωτηματικά παραπέμπει τον νέο ή τον αθλούμενο σε ειδικό κέντρο. Επαφίεται δηλαδή στο δικό του κλινικό κριτήριο μέχρι ποιο σημείο ο ίδιος θα προχωρήσει τον έλεγχο.

“Τι συμβαίνει με τους θανάτους των νέων παιδιών και των αθλητών στην Ελλάδα;”

Με βάση μελέτες που παρουσιάστηκαν στο Πανευρωπαϊκό Καρδιολογικό Συνέδριο του 2007, η εικόνα έχει ως εξής: Στην καταγραφή του αιφνιδίου θανάτου στην περιοχή της Αττικής που γίνεται τα τελευταία 8,5 χρόνια (19982006), καταγράφηκαν 346 αιφνίδιοι θάνατοι ανθρώπων κάτω των 35 ετών. Αυτό μεταφράζεται σε περίπου 3-4 αιφνιδίους θανάτους τον μήνα στην περιοχή αυτή.

 

Πρώτη αιτία αιφνιδίου θανάτου είναι η υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια, δεύτερη αιτία οι συγγενείς καρδιοπάθειες και οι συγγενείς ανωμαλίες των στεφανιαίων αγγείων, τρίτη αιτία άλλες αρρυθμιογόνες μυοκαρδιοπάθειες (Διατατική, Μη συμπαγές μυοκάρδιο, ARVC, Μυοκαρδίτιδα).

Ένα σημαντικό ποσοστό (20%) είναι ο αιφνίδιος θάνατος “αγνώστου αιτιολογίας”, που φαίνεται να οφείλεται σε υποκλινικές μορφές μυοκαρδιοπαθειών και σε καναλοπάθειες.

Ιδιαίτερη σημασία επίσης έχει στον αιφνίδιο θάνατο στις ηλικίες 21-35 ετών η πρώιμη στεφανιαία νόσος με ισχυρό οικογενειακό ιστορικό.

Από τον τύπου αυτό των νοσημάτων προκύπτει ότι η κλινική εξέταση, το οικογενειακό ιστορικό και το ηλεκτροκαρδιογράφημα μπορούν να εντοπίσουν ή έστω να θέσουν την υποψία ενός δυνητικά θανατηφόρου καρδιακού νοσήματος. Εξυπακούεται ότι στις περιπτώσεις ηλικιών μετά τα 20 με οικογενειακό ιστορικό πρώιμης στεφανιαίας νόσου, ένδειξη αποτελεί και η δοκιμασία κοπώσεως στα πλαίσια του προαγωνιστικού ελέγχου.

“Πού και ποιοι γιατροί διενεργούν τις εξετάσεις;”

Η γνώμη μας στο θέμα αυτό στηριζόμενη στη διεθνή εμπειρία είναι ότι σε τέτοιες καταστάσεις (προαγωνιστικού ελέγχου), πρέπει να αξιοποιούνται όλες οι δυνατότητες του συστήματος υγείας μιας χώρας.

Το σύστημα υγείας στη χώρα μας είναι μικτό, επομένως δεν μπορούμε να αποκλείσουμε κανέναν καρδιολόγο, παιδοκαρδιολόγο, παιδίατρο, παθολόγο ή γενικό γιατρό του Δημόσιου η του Ιδιωτικού τομέα να αναλάβει την ευθύνη του προαγωνιστικού ελέγχου, τη στιγμή που θεωρητικά και νομικά μπορεί να το επιτελέσει, ούτε φυσικά είναι σωστό για τη λειτουργία του Δημόσιου Συστήματος να το “φορτώσουμε” με εξετάσεις παιδιών, εφήβων ή νεαρών ενηλίκων που στη συντριπτική πλειοψηφία τους είναι υγιείς.

 

Σημείωση

– Για την αποφυγή ανεδαφικών προσδοκιών, πρέπει να είναι σαφές προς κάθε κατεύθυνση ότι η προτεινόμενη προληπτική ιατρική εξέταση, όπως και κάθε ιατρικός έλεγχος –όσο ενδελεχής ή παρεμβατικός και αν είναι– δεν μπορεί να εγγυηθεί με απόλυτο τρόπο τον εντοπισμό του συνόλου των ατόμων που έχουν τις παθολογικές καταστάσεις που αναζητούνται. Τα λεγόμενα «ψευδώς αρνητικά» αποτελέσματα αποτελούν εγγενές χαρακτηριστικό όλων των ιατρικών ελέγχων ή εξετάσεων.  – Ελεγχόμεθα όσον αφορά την εξάντληση των ορίων της τρέχουσας γνώσης. Ως εκ τούτου, κανένας προληπτικός έλεγχος δεν είναι σε θέση να προλάβει το 100% των περιστατικών αιφνιδίου θανάτου αθλητών και νέων.

 

Βιβλιογραφία

1. Corrado D, Pelliccia A, Bjørnstad HH, Vanhees L, Biffi A, Borjesson M, Panhuyzen-Goedkoop N, Deligiannis A, Solberg E, Dugmore D, Mellwig KP, Assanelli D, Delise P, van-Buuren F, Anastasakis A, Heidbuchel H, Hoffmann E, Fagard R, Priori SG, Basso C, Arbustini E, Blomstrom-Lundqvist C, McKenna WJ, Thiene G; Study Group of Sport Cardiology of the Working Group of Cardiac Rehabilitation and Exercise Physiology and the Working Group of Myocardial and Pericardial Diseases of the European Society of Cardiology.

Cardiovascular pre-participation screening of young competitive athletes for prevention of sudden death: proposal for a common European protocol. Consensus Statement of the Study Group of Sport Cardiology of the Working Group of Cardiac Rehabilitation and Exercise Physiology and the Working Group of Myocardial and Pericardial Diseases of the European Society of Cardiology.

Eur Heart J. 2005 Mar;26(5):516-24. Epub 2005 Feb 2. Review.

PMID: 15689345 [PubMed – indexed for MEDLINE]

2. Pelliccia A, Fagard R, Bjørnstad HH, Anastassakis A, Arbustini E, Assanelli D, Biffi A, Borjesson M, Carrè F, Corrado D, Delise P, Dorwarth U, Hirth A, Heidbuchel H, Hoffmann E, Mellwig KP, Panhuyzen-Goedkoop N, Pisani A, Solberg EE, van-Buuren F, Vanhees L, Blomstrom-Lundqvist C, Deligiannis A, Dugmore D, Glikson M, Hoff PI, Hoffmann A, Hoffmann E, Horstkotte D, Nordrehaug JE, Oudhof J, McKenna WJ, Penco M, Priori S, Reybrouck T, Senden J, Spataro A, Thiene G; Study Group of Sports Cardiology of the Working Group of Cardiac Rehabilitation and Exercise Physiology; Working Group of Myocardial and Pericardial Diseases of the European Society of Cardiology.

Recommendations for competitive sports participation in athletes with cardiovascular disease: a consensus document from the Study Group of Sports Cardiology of the Working Group of Cardiac Rehabilitation and Exercise Physiology and the Working Group of Myocardial and Pericardial Diseases of the European Society of Cardiology.

Eur Heart J. 2005 Jul;26(14):1422-45. Epub 2005 May 27. Review. No abstract available.

PMID: 15923204 [PubMed – indexed for MEDLINE]

3. Pelliccia A, Corrado D, Bjørnstad HH, Panhuyzen-Goedkoop N, Urhausen A, Carre F, Anastasakis A, Vanhees L, Arbustini E, Priori S.

Recommendations for participation in competitive sport and leisure-time physical activity in individuals with cardiomyopathies, myocarditis and pericarditis.

Eur J Cardiovasc Prev Rehabil. 2006 Dec;13(6):876-85.

PMID: 17143118 [PubMed – indexed for MEDLINE]

4. Anastasakis A, McKenna W, Stefanadis C.

Prevention of sudden cardiac death in the young: targeted evaluation of those at risk.

Hellenic J Cardiol. 2006 Sep-Oct;47(5):251-4. No abstract available.

PMID: 17134059 [PubMed – indexed for MEDLINE]

5. Anastasakis A, Kotta CM, Kyriakogonas S, Wollnik B, Theopistou A, Stefanadis C.

Phenotype reveals genotype in a Greek long QT syndrome family.

Europace. 2006 Apr;8(4):241-4. Epub 2006 Mar 16.

PMID: 16627448 [PubMed – indexed for MEDLINE]

6. Anastasakis A, Kotsiopoulou C, Rigopoulos A, Theopistou A, Protonotarios N, Panagiotakos D, Mammalis N, Stefanadis C.

Similarities in the profile of cardiopulmonary exercise testing between patients with hypertrophic cardiomyopathy and strength athletes.

Heart. 2005 Nov;91(11):1477-8. No abstract available.

PMID: 16230452 [PubMed – indexed for MEDLINE]

7. Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων. Υπουργική Απόφαση Γ4/451/30-3-1989.
8. Πανελλήνιο Σχολικό Δίκτυο. Ατομικό Δελτίο Υγείας. (Στο: http://survey.sch.gr/index.php?m=4.)
9. Maron BJ. Sudden death in young athletes. N Engl J Med. 2003; 349:1064–75.
10. Anastasakis A, Theopistou A, Rigopoulos A, Kotsiopoulou C, Georgopoulos S, Fragakis K, et al. Sudden cardiac death: investigation of the classical risk factors in a community-based hypertrophic cardiomyopathy cohort. Hellenic J Cardiol. 2013; 54:281–8.
11. Maron BJ, Thompson PD, Ackerman MJ, Balady G, Berger S, Cohen D, et al. Recommendations and considerations related to preparticipation screening for cardiovascular abnormalities in competitive athletes: 2007 update: a scientific statement from the American Heart Association Council on Nutrition, Physical Activity, and Metabolism: endorsed by the American College of Cardiology Foundation. Circulation. 2007; 115:1643– 55.
12. American Academy of Pediatrics.Pediatric sudden cardiac arrest.Policystatement. Pediatrics. March 26, 2012. (DOI: 10.1542/peds.2012-0144).
13. Hall DMB, Elliman D. Health for all children. 4th edition. Oxford: Oxford Medical Publications. 2003.
14. Tanski S, Garfunkel LC, Duncan PM, Weitzman M, editors. Performing preventive services: a bright futures handbook. American Academy of Pediatrics. 2010.
15. Νόμος 2472/1997 (ΦΕΚ 50/Α/10-4-1997).
16. Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα. Απόφαση Αρ. 17/2003, 21/4/2003.

(Στο:www.dpa.gr/APDPXPortlets/htdocs/documentDisplay.jsp?docid=154 ,93,195,176,97,15,18,151).

17. UNICEF. Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού, άρθρο 12. 1989.

(Στο: http://www.unicef.gr/reports/symb.php).

 

18. Fletcher GF, Balady G, Blair SN, Blumenthal J, Caspersen C, Chaitman B, et al. Statement on Exercise: Benefits and Recommendations for Physical Activity Programs for All Americans A Statement for Health Professionals by the Committee on Exercise and Cardiac Rehabilitation of the Council on Clinical Cardiology, American Heart Association. Circulation. 1996; 94:857–62.
19. Thompson PD, Franklin BA, Balady GJ, Blair SN, Corrado D, Estes NAM, et al. Exercise and Acute Cardiovascular Events Placing the Risks Into Perspective: A Scientific Statement From the American Heart Association Council on Nutrition, Physical Activity, and Metabolism and the Council on Clinical Cardiology. Circulation. 2007; 115:2358–68.
20. Maron BJ. The paradox of exercise. N Engl J Med. 2000; 343:1409–11