Οίδημα

---

Το οίδημα είναι ο ιατρικός όρος για το πρήξιμο που προκαλείται από συλλογή υγρού στους χώρους που περιβάλλουν τους ιστούς και τα όργανα του σώματος. Οίδημα μπορεί να συμβεί σχεδόν οπουδήποτε στο σώμα. Μερικές από τις πιο συνηθισμένες τοποθεσίες είναι:

• Κάτω άκρα (πόδια) ή άνω άκρα (χέρια) (ονομάζεται επίσης περιφερικό οίδημα)
• Κοιλιακή χώρα (ονομάζεται επίσης ασκίτης)
• Στήθος (ονομάζεται πνευμονικό οίδημα εάν εντοπίζεται στους πνεύμονες, και υπεζωκοτική συλλογή εάν εντοπίζεται στο χώρο που περιβάλλει τους πνεύμονες)

Ο ασκίτης και το περιφερικό οίδημα μπορεί να είναι άβολα και μπορεί να είναι ένα σημάδι μιας πιο σοβαρής κατάστασης. Το πνευμονικό οίδημα, το οποίο καθιστά δύσκολη την αναπνοή και μπορεί να είναι απειλητικό για τη ζωή, είναι σύμπτωμα καρδιακής ανεπάρκειας.

 

Ποια είναι τα συμπτώματα;

Τα συμπτώματα του οιδήματος εξαρτώνται από την αιτία, αλλά μπορεί να περιλαμβάνουν:

 

• Οίδημα ή πρήξιμο του δέρματος, προκαλώντας την εμφάνιση τεντωμένου και λαμπερού δέρματος. Αυτό συνήθως είναι χειρότερο στις περιοχές του σώματος που είναι πλησιέστερα στο έδαφος (λόγω της βαρύτητας). Ως εκ τούτου, το οίδημα είναι γενικά πιο έντονο στα κάτω άκρα (που ονομάζεται περιφερικό οίδημα) μετά το περπάτημα, όταν ο ασθενής είναι όρθιος ή κάθεται σε μια καρέκλα για ικανό χρονικό διάστημα, ή στο τέλος της ημέρας. Αντιθέτως, μπορεί να συσσωρεύεται στο κάτω μέρος της σπονδυλικής στήλης, στην οσφύ  εφόσον ο ασθενής είναι στο κρεβάτι για μεγάλο χρονικό διάστημα. Πιέζοντας στην πρησμένη περιοχή για λίγα δευτερόλεπτα θα αφήσει ένα λακκάκι (βαθούλωμα-εντύπωμα) στο δέρμα.
• Αυξημένο μέγεθος της κοιλιάς (με ασκίτη).
• Δυσκολία στην αναπνοή (με οίδημα στο στήθος).

 

Ποια είναι τα αίτια του οιδήματος;

Μια σειρά από διαφορετικά προβλήματα μπορεί να προκαλέσει οίδημα.

 

Χρόνια φλεβική ανεπάρκεια — μια συνηθισμένη αιτία οιδήματος στα κάτω άκρα είναι η χρόνια φλεβική ανεπάρκεια, μια κατάσταση στην οποία οι φλέβες στα πόδια δεν μπορούν να διοχετεύσουν αρκετό αίμα πίσω στην καρδιά, επειδή οι βαλβίδες στις φλέβες είναι κατεστραμμένες. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε συλλογή υγρών στα κάτω άκρα, λέπτυνση του δέρματος, και, σε ορισμένες περιπτώσεις, ανάπτυξη πληγών του δέρματος (έλκη).

 

Εν τω βάθει φλεβοθρόμβωση – Το οίδημα μπορεί επίσης να αναπτυχθεί ως αποτέλεσμα θρόμβου αίματος στις βαθιές φλέβες του ποδιού (που ονομάζεται εν τω βάθει φλεβική θρόμβωση [ΕΒΦΘ] https://kolios-kardiologos.gr/deepveinthrombosis-pulmonary-embolism/ ). Σε αυτή την περίπτωση, το οίδημα περιορίζεται κυρίως στα πόδια ή στους αστραγάλους και συνήθως επηρεάζει μόνο τη μία πλευρά (το αριστερό ή το δεξί). Άλλες παθήσεις που προκαλούν οίδημα συνήθως προκαλούν οίδημα και των δύο ποδιών.

 

Εγκυμοσύνη — οι έγκυες γυναίκες διατηρούν επιπλέον υγρό. Το πρήξιμο αναπτύσσεται συνήθως στα χέρια, στα πόδια και στο πρόσωπο, ειδικά κοντά στο τέλος μιας φυσιολογικής εγκυμοσύνης. Το πρήξιμο χωρίς άλλα συμπτώματα και ευρήματα είναι συνηθισμένο και δεν είναι συνήθως ένα σημάδι ότι έχει αναπτυχθεί μια επιπλοκή, όπως η προεκλαμψία.

 

Έμμηνος ρύση — οίδημα στις γυναίκες που εμφανίζεται σε κυκλικό μοτίβο (συνήθως μία φορά το μήνα) μπορεί να είναι το αποτέλεσμα ορμονικών αλλαγών που σχετίζονται με τον εμμηνορρισιακό κύκλο. Αυτό το είδος του οιδήματος είναι κοινό, αλλά δεν απαιτεί θεραπεία.

 

Φάρμακα — οίδημα μπορεί να είναι μια παρενέργεια μιας ποικιλίας φαρμάκων, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων φαρμάκων από του στόματος για τον διαβήτη, την αρτηριακή πίεση, μη συνταγογραφούμενα αναλγητικά, και τα οιστρογόνα.

 

Νεφρική νόσος — η νεφρική νόσος μπορεί να προκαλέσει οίδημα στα κάτω άκρα και γύρω από τα μάτια.

Καρδιακή ανεπάρκεια — η καρδιακή ανεπάρκεια, που ονομάζεται επίσης συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια, οφείλεται σε μία εξασθενημένη καρδιά. Η καρδιακή ανεπάρκεια μπορεί να προκαλέσει οίδημα στα πόδια και στην κοιλιά, καθώς και άλλα συμπτώματα ενώ μπορεί να συσσωρευτεί στους πνεύμονες (πνευμονικό οίδημα), προκαλώντας δύσπνοια. Αυτή μπορεί να είναι μια πολύ επικίνδυνη κατάσταση που απαιτεί επείγουσα θεραπεία (https://kolios-kardiologos.gr/kardiaki-aneparkeia/).

 

Κίρρωση — κίρρωση είναι βλάβη του ήπατος από διάφορες αιτίες. Τα άτομα με κίρρωση μπορούν να αναπτύξουν έντονο πρήξιμο στην κοιλιακή χώρα (ασκίτη) ή στα κάτω πόδια (περιφερικό οίδημα).

 

Ταξίδια — το να κάθεστε για παρατεταμένες περιόδους, όπως κατά τη διάρκεια των αεροπορικών ταξιδιών, μπορεί να προκαλέσει πρήξιμο στα κάτω άκρα. Αυτό είναι σύνηθες και δεν αποτελεί συνήθως ένδειξη προβλήματος (https://kolios-kardiologos.gr/flights-and-heart-disease/). Εάν τα πόδια σας παραμείνουν πρησμένα ή αναπτύξετε πόνους ποδιών ώρες ή ημέρες μετά την πτήση, επικοινωνήστε με τον πάροχο υγειονομικής περίθαλψης. Η συνεχιζόμενη διόγκωση και ο πόνος μπορεί να είναι σημεία εν τω βάθει φλεβοθρόμβωσης (ΕΒΦΘ).

 

Αγγειοοίδημα — αντιδράσεις σε ορισμένα φάρμακα και ορισμένες κληρονομικές διαταραχές μπορεί να προκαλέσουν έξοδο υγρών από τα αιμοφόρα αγγεία στους περιβάλλοντες ιστούς (αγγειοοίδημα). Αυτό μπορεί να προκαλέσει ταχύ πρήξιμο στο πρόσωπο, στα χείλη, στη γλώσσα, στο στόμα, στο λαιμό, στα άκρα ή στα γεννητικά όργανα. Τα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν βραχνή φωνή, σφίξιμο στο λαιμό και δυσκολία στην κατάποση. Το πρήξιμο του λαιμού μπορεί να παρέμβει στην αναπνοή και μπορεί να είναι απειλητικό για τη ζωή.

 

Μερικές φορές, αυτός ο τύπος οιδήματος εμφανίζεται στο έντερο (το εντερικό τοίχωμα) και μπορεί να οδηγήσει σε κοιλιακό άλγος.

 

Λεμφοίδημα — η χειρουργική απομάκρυνση των λεμφαδένων για τη θεραπεία του καρκίνου (συνηθέστερα καρκίνος του μαστού) μπορεί να προκαλέσει πρήξιμο ενός άκρου ή άκρων με πάχυνση του δέρματος στην πλευρά της χειρουργικής επέμβασης. Οίδημα και των δύο ποδιών λόγω των λεμφικών προβλημάτων μπορεί επίσης να είναι μια κληρονομική κατάσταση που γίνεται εμφανής στην παιδική ηλικία ή τη νεαρή ενηλικίωση.

 

Τι πρέπει να κάνετε αν διαπιστώσετε οίδημα στο σώμα σας;

Εάν αναπτύξετε νέο πρήξιμο σε ένα ή και στα δύο πόδια σας, στα χέρια, στην κοιλιά σας, ή γύρω από τα μάτια σας, θα πρέπει να καλέσετε τον ιατρό σας για περαιτέρω εκτίμηση. Εάν αναπτύξετε ξαφνικά οίδημα στα χείλη, τη γλώσσα ή το στόμα, ειδικά αν επηρεάζει την ικανότητά σας να μιλάτε ή να αναπνέετε, θα πρέπει να πάτε σε ένα τμήμα επειγόντων περιστατικών αμέσως.

 

Υπάρχει θεραπεία;

Η θεραπεία του οιδήματος περιλαμβάνει:

• Θεραπεία της υποκείμενης αιτίας (εάν είναι δυνατόν),
• Μείωση της ποσότητας αλατιού (νατρίου) στη διατροφή σας
• Χρήση ενίοτε ενός φαρμάκου που ονομάζεται διουρητικό για την εξάλειψη της περίσσειας υγρού
• Χρήση ενίοτε καλτσών συμπίεσης και ανύψωση των ποδιών

 

Δεν χρειάζονται όλοι οι τύποι οιδήματος θεραπεία. Το  οίδημα που σχετίζεται με εγκυμοσύνη ή εμμηνορρησιακό κύκλο δεν χρήζει ειδικής αντιμετώπισης. Το περιφερικό οίδημα και ο ασκίτης συνήθως αντιμετωπίζονται αργά για να ελαχιστοποιήσουν τις παρενέργειες της ταχείας απώλειας υγρών (όπως η χαμηλή αρτηριακή πίεση).

 

Μειώστε το αλάτι (νάτριο) στη διατροφή σας — το νάτριο, το οποίο βρίσκεται στο επιτραπέζιο αλάτι και τα μεταποιημένα τρόφιμα, μπορεί να επιδεινώσει το οίδημα. Μειώνοντας την ποσότητα του αλατιού που καταναλώνετε μπορεί να βοηθήσει στη μείωση του οιδήματος, ειδικά αν πάρετε επίσης ένα διουρητικό.

 

Τα διουρητικά — τα διουρητικά είναι ένα είδος φαρμακευτικής αγωγής που αναγκάζει τα νεφρά να εκκρίνουν περισσότερο νερό και νάτριο, το οποίο μπορεί να μειώσει το οίδημα. Τα διουρητικά πρέπει να χρησιμοποιούνται με προσοχή, επειδή η αφαίρεση πάρα πολύ υγρού πολύ γρήγορα μπορεί να μειώσει την αρτηριακή πίεση, να προκαλέσει ζάλη ή λιποθυμία και να βλάψει τη λειτουργία των νεφρών. Μπορεί να χρειαστεί να αδειάσετε την ουροδόχο κύστη σας συχνότερα αφού πάρετε διουρητικό. Ωστόσο, άλλες ανεπιθύμητες ενέργειες είναι ασυνήθιστες όταν λαμβάνονται διουρητικά στη συνιστώμενη δόση.

Κάλτσες συμπίεσης — το οίδημα ποδιών μπορεί να αποτραπεί και να αντιμετωπιστεί με τη χρήση καλτσών συμπίεσης. Οι κάλτσες είναι διαθέσιμες σε πολλά ύψη, συμπεριλαμβανομένου του γόνατος, και ψηλά στον μηρό. Οι κάλτσες στο ύψος του γόνατου συνήθως είναι επαρκείς για τους περισσότερους ασθενείς. Μερικές κάλτσες μπορεί να προκαλέσουν ερεθισμό του δέρματος ή πόνο, αν και η σωστή μέτρηση και τοποθέτηση μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο της δυσφορίας.

 

Οι αποτελεσματικές κάλτσες συμπίεσης εφαρμόζουν τη μεγαλύτερη πίεση στον αστράγαλο και σταδιακά μειώνουν την πίεση στο πόδι. Αυτές οι κάλτσες είναι διαθέσιμες με διάφορους βαθμούς συμπίεσης.

• Κάλτσες με μικρή συμπίεση μπορεί να αγοραστεί στα φαρμακεία χωρίς ιατρική συνταγή.
• Άτομα με μέτριο έως σοβαρό οίδημα, με εκσεσημασμένο οίδημα, και εκείνα με έλκη συνήθως απαιτούν συνταγογραφούμενες κάλτσες.
• Οι λευκές κάλτσες που δίνονται συχνά στο νοσοκομείο δεν εφαρμόζουν αρκετή πίεση στον αστράγαλο και δεν είναι επαρκής θεραπεία για το οίδημα.

 

Στάση του σώματος — Το οίδημα των ποδιών μπορεί να βελτιωθεί ανυψώνοντας τα πόδια πάνω από το επίπεδο της καρδιάς για 30 λεπτά τρεις ή τέσσερις φορές την ημέρα. Η ανύψωση των ποδιών μπορεί να είναι επαρκής για τη μείωση ή την εξάλειψη του οιδήματος για άτομα με ήπια φλεβική νόσο, αλλά οι πιο σοβαρές περιπτώσεις απαιτούν άλλα μέτρα. Επιπλέον, μπορεί να μην είναι πρακτικό για όσους εργάζονται για να ανυψώσουν τα πόδια τους αρκετές φορές την ημέρα.

 

Συγγραφέας: Richard H Sterns/www.uptodate.com

Μετάφραση-Επιμέλεια

Μάριος Δ. Κολιός

Ειδικός Καρδιολόγος-Στρατιωτικός Ιατρός

Επιστημονικός Συνεργάτης Α΄ Καρδιολογικής Κλινικής ΠΓΝ Ιωαννίνων