Ανοιχτό ωοειδές τρήμα (Patent Foramen Ovale-PFO)
Το ανοιχτό ωοειδές τρήμα (patent foramen ovale – PFO) είναι ένα μικρό άνοιγμα (τρύπα) στην καρδιά. Το άνοιγμα αυτό εντοπίζεται ανάμεσα στις δύο μικρότερες κοιλότητες της καρδιάς, τον αριστερό και τον δεξιό κόλπο. Ένα ανοιχτό ωοειδές τρήμα επιτρέπει την ροή αίματος μεταξύ των δύο αυτών κοιλοτήτων. Πρόκειται ουσιαστικά για μία συγγενή καρδιακή βλάβη η οποία αρκετά συχνά εμμένει στην ενήλικο ζωή.
Πριν την γέννηση, κατά την κύηση, καθώς το έμβρυο μεγαλώνει στην μήτρα της μητέρας, αυτό το άνοιγμα είναι φυσιολογικό, επιτρέποντας την φυσιολογική ροή του αίματος στην κυκλοφορία του εμβρύου (ο τρόπος με τον οποίο κυκλοφορεί το αίμα στο έμβρυο είναι διαφορετικός από αυτόν με τον οποίο κυκλοφορεί το αίμα στον άνθρωπο μετά την γέννηση).
Μετά την γέννηση, αυτό το άνοιγμα μεταξύ αριστερού και δεξιού κόλπου δεν είναι πλέον απαραίτητο. Στα περισσότερα νεογνά, το άνοιγμα αυτό κλείνει λίγο μετά την γέννηση, αλλά σε ορισμένα μωρά όχι. Όταν αυτό το άνοιγμα παραμένει ανοιχτό, τότε ονομάζεται ανοιχτό ωοειδές τρήμα (PFO).
Η συχνότητα με την οποία εμφανίζεται το PFO είναι αρκετά μεγάλη: το 25-30% των ενηλίκων έχει ανοιχτό ωοειδές τρήμα, με συχνότητα ίδια τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες. Το PFO συσχετίζεται και με κάποιες άλλες καρδιακές ανωμαλίες όπως είναι το ανεύρυσμα μεσοκολπικού διαφράγματος και το δίκτυο Chiari. Το μεσοκολπικό ανεύρυσμα είναι μία ευκίνητη και ευμεγέθης δομή του μεσοκολπικού διαφράγματος που ξεκινάει κοντά στην περιοχή του ωοειδούς τρήματος. Το δίκτυο Chiari είναι μία ινώδης δομή του δεξιού κόλπου που ξεκινάει από την ευσταχιανή και θιβεσιανή βαλβίδα και συναντάται στο 2-3% των φυσιολογικών καρδιών. Αυτές οι καρδιακές ανωμαλίες γενικά δεν είναι κλινικά σημαντικές.
Ποια είναι τα συμπτώματα ενός ανοιχτού ωοειδούς τρήματος; Οι περισσότεροι άνθρωποι με PFO είναι ασυμπτωματικοί. Αρκετοί από αυτούς βρίσκουν τυχαία την ύπαρξή του όταν κάνουν έλεγχο για άλλο λόγο.
Παρόλα αυτά, σε ορισμένες σπάνιες περιπτώσεις, το PFO μπορεί να οδηγήσει σε αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο το οποίο ονομάζεται κρυπτογενές. Ο τρόπος με τον οποίο μπορεί να συμβεί αυτό, είναι ως εξής: ένας θρόμβος μπορεί να δημιουργηθεί στις φλέβες των ποδιών. Αυτός αποκολλάται και ταξιδεύει προς τον δεξιό κόλπο της καρδιάς. Σε περίπτωση PFO, ο θρόμβος μπορεί να περάσει από τον δεξιό κόλπο στον αριστερό και από εκεί στα αγγεία του εγκεφάλου και να προκαλέσει ισχαιμικό εγκεφαλικό επεισόδιο.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, η ημικρανία μπορεί να συσχετίζεται με PFO. Παρόλα αυτά , δεν συστήνεται στους ασθενείς με ημικρανία να διενεργείται έλεγχος για PFO ως εξέταση ρουτίνας, παρά μόνο σε ειδικές περιπτώσεις που θα κρίνει ο θεράπων ιατρός.
Στα άτομα με PFO συστήνεται γενικότερα η αποφυγή καταδύσεων (scuba diving) για τον κίνδυνο εμβολής από αέρα διαμέσου του PFO.
Υπάρχει κάποια εξέταση για την διάγνωση του PFO;
Ναι, η ενδεδειγμένη εξέταση είναι ο υπέρηχος καρδιάς (τρίπλεξ) (δείτε περισσότερα στον σύνδεσμο https://kolios-kardiologos.gr/iperixoskardias/#more-1113 ) και το διοισοφάγειο υπερηχοκαρδιογράφημα. Ο ιατρός συνήθως κάνει και ένα συγκεκριμένο τεστ με φυσαλίδες (bubble test) όπου εγχύει αναδευμένο φυσιολογικό ορό σε μία φλέβα και με την βοήθεια του υπερήχου ελέγχει αν οι φυσαλίδες περνούν από τον δεξιό προς τον αριστερό κόλπο. Συχνά , χρειάζεται να γίνει έλεγχος για την ύπαρξη ανοιχτού ωοειδούς τρήματος σε νέα άτομα με αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, όπου δεν έχει αναδειχθεί άλλη αιτία του.
Ποια είναι η θεραπεία του PFO; Η θεραπεία εξαρτάται από το εάν το ανοιχτό ωοειδές τρήμα προκαλεί συμπτώματα ή όχι. Στην περίπτωση που δεν προκαλεί συμπτώματα, δεν χρειάζεται καμία θεραπεία. Στην περίπτωση που το PFO συσχετίζεται με εγκεφαλικό επεισόδιο, μπορεί να χρειαστεί θεραπεία με:
- Φάρμακα όπως ασπιρίνη, με στόχο την αποφυγή δημιουργίας θρόμβου
- Επέμβαση για την σύγκλειση της επικοινωνίας
Επιπλέον ο ιατρός συστήνει τρόπους αποφυγής δημιουργίας θρόμβου στα κάτω άκρα, όπως:
- Αποφυγή ακινησίας για μεγάλο διάστημα
- Έγερση και περπάτημα την ημέρα κάθε 1-2 ώρες , συμπεριλαμβανομένου τα μεγάλης διάρκειας ταξίδια με οποιοδήποτε μέσο
- Αλλαγή θέσης ποδιών ανά τακτά χρονικά διαστήματα
- Αποφυγή καπνίσματος
Μετάφραση-Επιμέλεια
Μάριος Δ. Κολιός
Ειδικός Καρδιολόγος-Στρατιωτικός Ιατρός
Επιστημονικός Συνεργάτης Α’ Καρδιολογικής Κλινικής ΠΓΝ Ιωαννίνων
Βιβλιογραφία:
Hara H, Virmani R, Ladich E, et al. Patent foramen ovale: current pathology, pathophysiology, and clinical status. J Am Coll Cardiol 2005; 46:1768.
Wu LA, Malouf JF, Dearani JA, et al. Patent foramen ovale in cryptogenic stroke: current understanding and management options. Arch Intern Med 2004; 164:950.
Kerut EK, Norfleet WT, Plotnick GD, Giles TD. Patent foramen ovale: a review of associated conditions and the impact of physiological size. J Am Coll Cardiol 2001; 38:613.
Hagen PT, Scholz DG, Edwards WD. Incidence and size of patent foramen ovale during the first 10 decades of life: an autopsy study of 965 normal hearts. Mayo Clin Proc 1984; 59:17.
Meissner I, Whisnant JP, Khandheria BK, et al. Prevalence of potential risk factors for stroke assessed by transesophageal echocardiography and carotid ultrasonography: the SPARC study. Stroke Prevention: Assessment of Risk in a Community. Mayo Clin Proc 1999; 74:862.
Lamy C, Giannesini C, Zuber M, et al. Clinical and imaging findings in cryptogenic stroke patients with and without patent foramen ovale: the PFO-ASA Study. Atrial Septal Aneurysm. Stroke 2002; 33:706.
Homma S, Sacco RL, Di Tullio MR, et al. Effect of medical treatment in stroke patients with patent foramen ovale: patent foramen ovale in Cryptogenic Stroke Study. Circulation 2002; 105:2625.
Konstantinides S, Geibel A, Kasper W, et al. Patent foramen ovale is an important predictor of adverse outcome in patients with major pulmonary embolism. Circulation 1998; 97:1946.
Moore KL. The Developing Human: Clinically Oriented Embryology, 6th ed, Saunders, Philadelphia 1998.
Arquizan C, Coste J, Touboul PJ, Mas JL. Is patent foramen ovale a family trait? A transcranial Doppler sonographic study. Stroke 2001; 32:1563.
Schneider B, Hofmann T, Justen MH, Meinertz T. Chiari’s network: normal anatomic variant or risk factor for arterial embolic events? J Am Coll Cardiol 1995; 26:203.
Chiari, H . About network development in the right side of the heart. Beitr Pathol Anat 1897; 22:1.
Werner JA, Cheitlin MD, Gross BW, et al. Echocardiographic appearance of the Chiari network: differentiation from right-heart pathology. Circulation 1981; 63:1104.
Rigatelli G, Dell’avvocata F, Braggion G, et al. Persistent venous valves correlate with increased shunt and multiple preceding cryptogenic embolic events in patients with patent foramen ovale: an intracardiac echocardiographic study. Catheter Cardiovasc Interv 2008; 72:973.
Khositseth A, Cabalka AK, Sweeney JP, et al. Transcatheter Amplatzer device closure of atrial septal defect and patent foramen ovale in patients with presumed paradoxical embolism. Mayo Clin Proc 2004; 79:35.
Attenhofer Jost CH, Connolly HM, O’Leary PW, et al. Left heart lesions in patients with Ebstein anomaly. Mayo Clin Proc 2005; 80:361.
Seward JB, Hayes DL, Smith HC, et al. Platypnea-orthodeoxia: clinical profile, diagnostic workup, management, and report of seven cases. Mayo Clin Proc 1984; 59:221.
Cheng TO. Platypnea-orthodeoxia syndrome: etiology, differential diagnosis, and management. Catheter Cardiovasc Interv 1999; 47:64.
Cheng TO. Mechanisms of platypnea-orthodeoxia: what causes water to flow uphill? Circulation 2002; 105:e47.
Cheng TO. Reversible orthodeoxia. Ann Intern Med 1992; 116:875.
Agostoni P, Gasparini G, Destro G. Acute myocardial infarction probably caused by paradoxical embolus in a pregnant woman. Heart 2004; 90:e12.
Diaz Castro O, Bueno H, Nebreda LA. Acute myocardial infarction caused by paradoxical tumorous embolism as a manifestation of hepatocarcinoma. Heart 2004; 90:e29.
Iwasaki M, Joki N, Tanaka Y, et al. A suspected case of paradoxical renal embolism through the patent foramen ovale. Clin Exp Nephrol 2011; 15:147.
Pell AC, Hughes D, Keating J, et al. Brief report: fulminating fat embolism syndrome caused by paradoxical embolism through a patent foramen ovale. N Engl J Med 1993; 329:926.
Pellikka PA, Tajik AJ, Khandheria BK, et al. Carcinoid heart disease. Clinical and echocardiographic spectrum in 74 patients. Circulation 1993; 87:1188.
Mügge A, Daniel WG, Angermann C, et al. Atrial septal aneurysm in adult patients. A multicenter study using transthoracic and transesophageal echocardiography. Circulation 1995; 91:2785.
Pinto FJ. When and how to diagnose patent foramen ovale. Heart 2005; 91:438.
Pearson AC, Labovitz AJ, Tatineni S, Gomez CR. Superiority of transesophageal echocardiography in detecting cardiac source of embolism in patients with cerebral ischemia of uncertain etiology. J Am Coll Cardiol 1991; 17:66.
Konstantinides S, Kasper W, Geibel A, et al. Detection of left-to-right shunt in atrial septal defect by negative contrast echocardiography: a comparison of transthoracic and transesophageal approach. Am Heart J 1993; 126:909.
Di Tullio M, Sacco RL, Venketasubramanian N, et al. Comparison of diagnostic techniques for the detection of a patent foramen ovale in stroke patients. Stroke 1993; 24:1020.
Job FP, Ringelstein EB, Grafen Y, et al. Comparison of transcranial contrast Doppler sonography and transesophageal contrast echocardiography for the detection of patent foramen ovale in young stroke patients. Am J Cardiol 1994; 74:381.
Nemec JJ, Marwick TH, Lorig RJ, et al. Comparison of transcranial Doppler ultrasound and transesophageal contrast echocardiography in the detection of interatrial right-to-left shunts. Am J Cardiol 1991; 68:1498.
Teague SM, Sharma MK. Detection of paradoxical cerebral echo contrast embolization by transcranial Doppler ultrasound. Stroke 1991; 22:740.
Blersch WK, Draganski BM, Holmer SR, et al. Transcranial duplex sonography in the detection of patent foramen ovale. Radiology 2002; 225:693.
Droste DW, Lakemeier S, Wichter T, et al. Optimizing the technique of contrast transcranial Doppler ultrasound in the detection of right-to-left shunts. Stroke 2002; 33:2211.
Schwarze JJ, Sander D, Kukla C, et al. Methodological parameters influence the detection of right-to-left shunts by contrast transcranial Doppler ultrasonography. Stroke 1999; 30:1234.
Sloan MA, Alexandrov AV, Tegeler CH, et al. Assessment: transcranial Doppler ultrasonography: report of the Therapeutics and Technology Assessment Subcommittee of the American Academy of Neurology. Neurology 2004; 62:1468.
Droste DW, Schmidt-Rimpler C, Wichter T, et al. Right-to-left-shunts detected by transesophageal echocardiography and transcranial Doppler sonography. Cerebrovasc Dis 2004; 17:191.
Kerr AJ, Buck T, Chia K, et al. Transmitral Doppler: a new transthoracic contrast method for patent foramen ovale detection and quantification. J Am Coll Cardiol 2000; 36:1959.
Fenster BE, Curran-Everett D, Freeman AM, et al. Saline contrast echocardiography for the detection of patent foramen ovale in hypoxia: a validation study using intracardiac echocardiography. Echocardiography 2014; 31:420.
Lynch JJ, Schuchard GH, Gross CM, Wann LS. Prevalence of right-to-left atrial shunting in a healthy population: detection by Valsalva maneuver contrast echocardiography. Am J Cardiol 1984; 53:1478.
Schneider B, Zienkiewicz T, Jansen V, et al. Diagnosis of patent foramen ovale by transesophageal echocardiography and correlation with autopsy findings. Am J Cardiol 1996; 77:1202.
Schuchlenz HW, Weihs W, Hackl E, Rehak P. A large Eustachian valve is a confounder of contrast but not of color Doppler transesophageal echocardiography in detecting a right-to-left shunt across a patent foramen ovale. Int J Cardiol 2006; 109:375.
Woods TD, Patel A. A critical review of patent foramen ovale detection using saline contrast echocardiography: when bubbles lie. J Am Soc Echocardiogr 2006; 19:215.
Gazzaniga P, Buscarini E, Leandro G, et al. Contrast echocardiography for pulmonary arteriovenous malformations screening: does any bubble matter? Eur J Echocardiogr 2009; 10:513.
Zukotynski K, Chan RP, Chow CM, et al. Contrast echocardiography grading predicts pulmonary arteriovenous malformations on CT. Chest 2007; 132:18.
Freeman JA, Woods TD. Use of saline contrast echo timing to distinguish intracardiac and extracardiac shunts: failure of the 3- to 5-beat rule. Echocardiography 2008; 25:1127.
Rahmouni HW, Keane MG, Silvestry FE, et al. Failure of digital echocardiography to accurately diagnose intracardiac shunts. Am Heart J 2008; 155:161.
Daniëls C, Weytjens C, Cosyns B, et al. Second harmonic transthoracic echocardiography: the new reference screening method for the detection of patent foramen ovale. Eur J Echocardiogr 2004; 5:449.
Thanigaraj S, Valika A, Zajarias A, et al. Comparison of transthoracic versus transesophageal echocardiography for detection of right-to-left atrial shunting using agitated saline contrast. Am J Cardiol 2005; 96:1007.
Thomas JD, Adams DB, Devries S, et al. Guidelines and recommendations for digital echocardiography. J Am Soc Echocardiogr 2005; 18:287.
Gin KG, Huckell VF, Pollick C. Femoral vein delivery of contrast medium enhances transthoracic echocardiographic detection of patent foramen ovale. J Am Coll Cardiol 1993; 22:1994.
Christin F, Bouffard Y, Rossi R, Delafosse B. Paradoxical symptomatic air embolism after saline contrast transesophageal echocardiography. Echocardiography 2007; 24:867.
Romero JR, Frey JL, Schwamm LH, et al. Cerebral ischemic events associated with ‘bubble study’ for identification of right to left shunts. Stroke 2009; 40:2343.
Kim YJ, Hur J, Shim CY, et al. Patent foramen ovale: diagnosis with multidetector CT–comparison with transesophageal echocardiography. Radiology 2009; 250:61.
Mohrs OK, Petersen SE, Erkapic D, et al. Diagnosis of patent foramen ovale using contrast-enhanced dynamic MRI: a pilot study. AJR Am J Roentgenol 2005; 184:234.
Nusser T, Höher M, Merkle N, et al. Cardiac magnetic resonance imaging and transesophageal echocardiography in patients with transcatheter closure of patent foramen ovale. J Am Coll Cardiol 2006; 48:322.
Mohrs OK, Petersen SE, Erkapic D, et al. Dynamic contrast-enhanced MRI before and after transcatheter occlusion of patent foramen ovale. AJR Am J Roentgenol 2007; 188:844.
Cheng TO. Transcatheter closure of patent foramen ovale: a definitive treatment for platypnea-orthodeoxia. Catheter Cardiovasc Interv 2000; 51:120.
Medina A, de Lezo JS, Caballero E, Ortega JR. Platypnea-orthodeoxia due to aortic elongation. Circulation 2001; 104:741.
