Άπνοια κατά τον ύπνο και Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια

---

Η Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) συχνά συσχετίζεται με διαταραχές της αναπνοής κατά τον ύπνο, συμπεριλαμβανομένου υποξαιμία κατά τον ύπνο, αποφρακτική υπνική άπνοια και υποαερισμό κεντρικής αιτιολογίας. Αυτές οι διαταραχές μπορεί να σχετίζονται με υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας και έντονο αίσθημα κόπωσης.

Οι διαταραχές ύπνου είναι συνήθεις σε ασθενείς με ΧΑΠ.

Υποξαιμία κατά τον ύπνο: Η συχνότητα της νυχτερινής υποξαιμίας αυξάνεται όσο πιο σοβαρή είναι και η ΧΑΠ. Συχνά συνδυάζεται και με υποξαιμία κατά την ημέρα, αλλά όχι πάντα. Μεμονωμένη νυχτερινή υποξαιμία (πτώση της μερικής πίεσης οξυγόνου >10mmHg ή πτώση του κορεσμού σε οξυμετρία κάτω από 88% για περισσότερο από 5 λεπτά) αναγνωρίζεται σε πάνω από 70% των ασθενών με ΧΑΠ, και μπορεί να εμφανιστεί ακόμα και σε ασθενείς με κορεσμό κατά την ημέρα 90-95%.

Συνυπάρχουσα αποφρακτική υπνική άπνοια: Μέτρια ως σοβαρή αποφρακτική άπνοια κατά τον ύπνο είναι παρούσα στο 10-30% των ασθενών με ΧΑΠ, συχνότητα παρόμοια με αυτή στο γενικό πληθυσμό. Ο συνδυασμός αποφρακτικής υπνικής άπνοιας και ΧΑΠ αναφέρεται ως «επικαλυπτόμενο σύνδρομο» αν και δεν είναι πλήρως ξεκάθαρο αν πρόκειται για πραγματική αλληλοεπικάλυψη ή απλά για παρουσία δύο ξεχωριστών νοσημάτων που εμφανίζονται ταυτόχρονα (διαβάστε περισσότερα στον σύνδεσμο  https://kolios-kardiologos.gr/αποφρακτική-υπνική-άπνοια ) .

Υποαερισμός κατά τον ύπνο: Ο υποαερισμός κατά τον ύπνο ορίζεται ως υπέρμετρη αύξηση της μερικής πίεσης διοξειδίου του άνθρακα στο αίμα κατά τον ύπνο >50mmHg ή αύξηση >10 mmHg για περισσότερο από 10 λεπτά σε σχέση με την μερική πίεση διοξειδίου του άνθρακα κατά την ημέρα. Η συχνότητα του υποαερισμού κατά τον ύπνο αγγίζει το 43% σε υπερκαπνικούς ασθενείς με ΧΑΠ, αλλά είναι αρκετά χαμηλότερη σε ασθενείς με ήπια ΧΑΠ (6-10%).

Αφυπνίσεις σχετιζόμενες με έντονη αναπνευστική προσπάθεια: Αυτές περιγράφονται και ως κατακερματισμός του ύπνου, και συναντώνται σε ασθενείς με ΧΑΠ, αν και η συχνότητά τους δεν είναι ξεκάθαρη, ενώ φαίνεται να παίζουν ρόλο σε ασθενείς με σοβαρού βαθμού ΧΑΠ.

Παράγοντες που συμβάλλουν στις διαταραχές ύπνου σε ασθενείς με ΧΑΠ περιλαμβάνουν:

Παχυσαρκία: Η επίπτωση της παχυσαρκίας (Δείκτης Μάζας Σώματος>=30 kg/m2) στην ΧΑΠ συνεχώς αυξάνεται, και κυμαίνεται από 25 ως 42%. Σε ασθενείς με ΧΑΠ και παχυσαρκία, οι αναπνευστικές διαταραχές και διαταραχές αερίων αίματος (υποξαιμία και υπερκαπνία) αρχικά εμφανίζονται κατά την διάρκεια του ύπνου, όταν η ανταπόκριση του αναπνευστικού συστήματος στα διάφορα χημικά ερεθίσματα είναι μειωμένη. Επιπλέον , μείωση της λειτουργίας των επικουρικών αναπνευστικών μυών κατά τον βαθύ ύπνο, επιβαρύνουν ακόμα περισσότερο το διάφραγμα. Η παχυσαρκία αποτελεί εκτός των άλλων, τον πιο ισχυρό προδιαθεσικό παράγοντα για την εμφάνιση αποφρακτικής άπνοιας κατά τον ύπνο. Ένας ΔΜΣ >30 kg/m2 αυξάνει την πιθανότητα αποφρακτικής υπνικής άπνοιας περισσότερο από 50% στους άνδρες και 20-30% στις γυναίκες.

Κάπνισμα: Οι ενεργείς καπνιστές έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να ροχαλίζουν και να εμφανίσουν αναπνευστικές διαταραχές κατά τον ύπνο σε σχέση με τους μη καπνιστές (διαβάστε περισσότερα στον σύνδεσμο https://kolios-kardiologos.gr/kapnisma ).

Καρδιακή ανεπάρκεια: Κεντρικής αιτιολογίας υπνική άπνοια εμφανίζεται σχετικά σπάνια σε ασθενείς με ΧΑΠ, αλλά μπορεί να αναπτυχθεί σε ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια ή άλλα καρδιαγγειακά νοσήματα (διαβάστε περισσότερα στον σύνδεσμο https://kolios-kardiologos.gr/kardiaki-aneparkeia ) .

Τα συμπτώματα και τα σημεία των αναπνευστικών διαταραχών ύπνου σε ασθενείς με ΧΑΠ είναι παρόμοια με εκείνα ασθενών χωρίς ΧΑΠ. Παρόλα αυτά, οι ασθενείς μπορεί να είναι ασυμπτωματικοί, ή τα συμπτώματά τους να επικαλύπτουν τα συμπτώματα της ΧΑΠ και για τον λόγο αυτό δεν αναφέρονται από τον ασθενή. Για το λόγο αυτό, ο θεράπων ιατρός πρέπει να λαμβάνει ένα λεπτομερές ιστορικό για την ποιότητα του ύππνου του ασθενούς, τόσο από τον ασθενή όσο και από τον/την σύντροφό του, καθώς πολλές φορές μόνο εκείνος/η μπορεί να αντιλαμβάνεται τις αναπνευστικές διαταραχές του ασθενούς κατά τον ύπνο.

Συμπτώματα και σημεία αναπνευστικών διαταραχών ύπνου σε ασθενείς με ΧΑΠ περιλαμβάνουν το ροχαλητό, την αυπνία, αφύπνιση με αίσθημα πνιγμονής ή δύσπνοιας, πρωινοί πονοκέφαλοι, υπνηλία κατά την ημέρα ή κόπωση, φτωχή συγκέντρωση ή διαταραχές μνήμης. Επιπλέον στοιχεία που μπορεί να υποψιάσουν για την ύπαρξη τέτοιων διαταραχών είναι η παχυσαρκία, και η μεγάλη περίμετρος λαιμού.

Η διάγνωση των αναπνευστικών διαταραχών ύπνου σε ασθενείς με ΧΑΠ χρήζει υψηλή υποψία, καθώς μπορεί τα συμπτώματα και σημεία να αλληλεπικαλύπτονται με αυτά της ίδιας της ΧΑΠ. Η διάγνωση μπορεί να τεθεί αρχικά με νυχτερινή οξυμετρία ή οξυμετρία 24ώρου και να επιβεβαιωθεί στη συνέχεια με μελέτη ύπνου σε κατάλληλο εργαστήριο.

Η θεραπεία αυτών των ασθενών εξατομικεύεται ανάλογα με το είδος της αναπνευστικής διαταραχής . Η θεραπεία μπορεί να περιλαμβάνει χορήγηση οξυγόνου την νύχτα, χρήση κατάλληλης μάσκας κατά την νύχτα ή φαρμακευτική αγωγή με στόχο τη βελτίωση της λειτουργίας των πνευμόνων.

 

Επιμέλεια-Μετάφραση

Μάριος Δ. Κολιός

Ειδικός Καρδιολόγος-Στρατιωτικός Ιατρός

Επιστημονικός Συνεργάτης Α΄ Καρδιολογικής Κλινικής ΠΓΝ Ιωαννίνων

 

Βιβλιογραφία

1. Budhiraja R, Siddiqi TA, Quan SF. Sleep disorders in chronic obstructive pulmonary disease: etiology, impact, and management. J Clin Sleep Med 2015; 11:259.
2. Sanders MH, Newman AB, Haggerty CL, et al. Sleep and sleep-disordered breathing in adults with predominantly mild obstructive airway disease. Am J Respir Crit Care Med 2003; 167:7.
3. Lewis CA, Fergusson W, Eaton T, et al. Isolated nocturnal desaturation in COPD: prevalence and impact on quality of life and sleep. Thorax 2009; 64:133.
4. Fanfulla F, Cascone L, Taurino AE. Sleep disordered breathing in patients with chronic obstructive pulmonary disease. Minerva Med 2004; 95:307.
5. Urbano F, Mohsenin V. Chronic obstructive pulmonary disease and sleep: the interaction. Panminerva Med 2006; 48:223.
6. Agusti A, Hedner J, Marin JM, et al. Night-time symptoms: a forgotten dimension of COPD. Eur Respir Rev 2011; 20:183.
7. Cavalcante AG, de Bruin PF, de Bruin VM, et al. Restless legs syndrome, sleep impairment, and fatigue in chronic obstructive pulmonary disease. Sleep Med 2012; 13:842.
8. Breslin E, van der Schans C, Breukink S, et al. Perception of fatigue and quality of life in patients with COPD. Chest 1998; 114:958.
9. Domingo-Salvany A, Lamarca R, Ferrer M, et al. Health-related quality of life and mortality in male patients with chronic obstructive pulmonary disease. Am J Respir Crit Care Med 2002; 166:680.
10. Fan VS, Curtis JR, Tu SP, et al. Using quality of life to predict hospitalization and mortality in patients with obstructive lung diseases. Chest 2002; 122:429.
11. Chen R, Tian JW, Zhou LQ, et al. The relationship between sleep quality and functional exercise capacity in COPD. Clin Respir J 2016; 10:477.
12. Geiger-Brown J, Lindberg S, Krachman S, et al. Self-reported sleep quality and acute exacerbations of chronic obstructive pulmonary disease. Int J Chron Obstruct Pulmon Dis 2015; 10:389.
13. Chaouat A, Weitzenblum E, Kessler R, et al. A randomized trial of nocturnal oxygen therapy in chronic obstructive pulmonary disease patients. Eur Respir J 1999; 14:1002.
14. Heinzer R, Vat S, Marques-Vidal P, et al. Prevalence of sleep-disordered breathing in the general population: the HypnoLaus study. Lancet Respir Med 2015; 3:310.
15. Flenley DC. Sleep in chronic obstructive lung disease. Clin Chest Med 1985; 6:651.
16. O’Donoghue FJ, Catcheside PG, Ellis EE, et al. Sleep hypoventilation in hypercapnic chronic obstructive pulmonary disease: prevalence and associated factors. Eur Respir J 2003; 21:977.
17. Fleetham J, West P, Mezon B, et al. Sleep, arousals, and oxygen desaturation in chronic obstructive pulmonary disease. The effect of oxygen therapy. Am Rev Respir Dis 1982; 126:429.
18. Omachi TA, Blanc PD, Claman DM, et al. Disturbed sleep among COPD patients is longitudinally associated with mortality and adverse COPD outcomes. Sleep Med 2012; 13:476.
19. Kwon JS, Wolfe LF, Lu BS, Kalhan R. Hyperinflation is associated with lower sleep efficiency in COPD with co-existent obstructive sleep apnea. COPD 2009; 6:441.
20. Skatrud JB, Dempsey JA, Iber C, Berssenbrugge A. Correction of CO2 retention during sleep in patients with chronic obstructive pulmonary diseases. Am Rev Respir Dis 1981; 124:260.
21. O’Donoghue FJ, Catcheside PG, Eckert DJ, McEvoy RD. Changes in respiration in NREM sleep in hypercapnic chronic obstructive pulmonary disease. J Physiol 2004; 559:663.
22. Douglas NJ, White DP, Weil JV, et al. Hypercapnic ventilatory response in sleeping adults. Am Rev Respir Dis 1982; 126:758.
23. Remmers JE, deGroot WJ, Sauerland EK, Anch AM. Pathogenesis of upper airway occlusion during sleep. J Appl Physiol Respir Environ Exerc Physiol 1978; 44:931.
24. Mezzanotte WS, Tangel DJ, White DP. Influence of sleep onset on upper-airway muscle activity in apnea patients versus normal controls. Am J Respir Crit Care Med 1996; 153:1880.
25. Johnson PL, Edwards N, Burgess KR, Sullivan CE. Detection of increased upper airway resistance during overnight polysomnography. Sleep 2005; 28:85.
26. Shapiro SD, Ingenito EP. The pathogenesis of chronic obstructive pulmonary disease: advances in the past 100 years. Am J Respir Cell Mol Biol 2005; 32:367.
27. O’Donnell DE, Webb KA. The major limitation to exercise performance in COPD is dynamic hyperinflation. J Appl Physiol (1985) 2008; 105:753.
28. MOTLEY HL. THE EFFECTS OF SLOW DEEP BREATHING ON THE BLOOD GAS EXCHANGE IN EMPHYSEMA. Am Rev Respir Dis 1963; 88:484.
29. Ingram RH Jr, Schilder DP. Effect of pursed lips expiration on the pulmonary pressure-flow relationship in obstructive lung disease. Am Rev Respir Dis 1967; 96:381.
30. Thoman RL, Stoker GL, Ross JC. The efficacy of pursed-lips breathing in patients with chronic obstructive pulmonary disease. Am Rev Respir Dis 1966; 93:100.
31. Catterall JR, Calverley PM, MacNee W, et al. Mechanism of transient nocturnal hypoxemia in hypoxic chronic bronchitis and emphysema. J Appl Physiol (1985) 1985; 59:1698.
32. Gothe B, Bruce E, Goldman MD. Influence of Sleep State on Respiratory Muscle Function. In: Sleep and Breathing, Saunders NA, Sullivan CE (Eds), Marcel Dekker, Inc, New York 1984. p.241.
33. Biselli P, Grossman PR, Kirkness JP, et al. The effect of increased lung volume in chronic obstructive pulmonary disease on upper airway obstruction during sleep. J Appl Physiol (1985) 2015; 119:266.
34. Schneider H, Krishnan V, Pichard LE, et al. Inspiratory duty cycle responses to flow limitation predict nocturnal hypoventilation. Eur Respir J 2009; 33:1068.
35. Pathogenesis and Outcomes of Sleep Disordered Breathing in Chronic Obstructive Pulmonary Disease (COPD). NCT01764165. https://clinicaltrials.gov/ct2/show/NCT01764165?term=copd+and+sleep&rank=10 (Accessed on November 13, 2015).
36. O’Donnell DE, Ciavaglia CE, Neder JA. When obesity and chronic obstructive pulmonary disease collide. Physiological and clinical consequences. Ann Am Thorac Soc 2014; 11:635.
37. Negewo NA, McDonald VM, Gibson PG. Comorbidity in chronic obstructive pulmonary disease. Respir Investig 2015; 53:249.
38. Wetter DW, Young TB, Bidwell TR, et al. Smoking as a risk factor for sleep-disordered breathing. Arch Intern Med 1994; 154:2219.
39. Jaehne A, Unbehaun T, Feige B, et al. Sleep changes in smokers before, during and 3 months after nicotine withdrawal. Addict Biol 2015; 20:747.
40. Underner M, Paquereau J, Meurice JC. [Cigarette smoking and sleep disturbance]. Rev Mal Respir 2006; 23:6S67.
41. Kambam JR, Chen LH, Hyman SA. Effect of short-term smoking halt on carboxyhemoglobin levels and P50 values. Anesth Analg 1986; 65:1186.
42. McNicholas WT, Verbraecken J, Marin JM. Sleep disorders in COPD: the forgotten dimension. Eur Respir Rev 2013; 22:365.
43. Price D, Small M, Milligan G, et al. Impact of night-time symptoms in COPD: a real-world study in five European countries. Int J Chron Obstruct Pulmon Dis 2013; 8:595.
44. Kushida CA, Littner MR, Morgenthaler T, et al. Practice parameters for the indications for polysomnography and related procedures: an update for 2005. Sleep 2005; 28:499.
45. Faria AC, da Costa CH, Rufino R. Sleep Apnea Clinical Score, Berlin Questionnaire, or Epworth Sleepiness Scale: which is the best obstructive sleep apnea predictor in patients with COPD? Int J Gen Med 2015; 8:275.
46. Celli BR, MacNee W, ATS/ERS Task Force. Standards for the diagnosis and treatment of patients with COPD: a summary of the ATS/ERS position paper. Eur Respir J 2004; 23:932.
47. Alchakaki A, Riehani A, Shikh-Hamdon M, et al. Expiratory Snoring Predicts Obstructive Pulmonary Disease in Patients with Sleep-disordered Breathing. Ann Am Thorac Soc 2016; 13:86.