Καρδιακή ανακοπή και Καρδιοαναπνευστική Αναζωογόνηση-ΚΑΡΠΑ (CPR)
Τι είναι η αιφνίδια καρδιακή ανακοπή;
Η αιφνίδια καρδιακή ανακοπή είναι η αιφνίδια διακοπή της καρδιακής λειτουργίας, δηλαδή όταν η καρδιά ξαφνικά σταματάει να χτυπά. Αποτελεί επείγουσα κατάσταση και πρέπει να εφαρμοστεί άμεσα θεραπεία, αλλιώς ο ασθενής πεθαίνει (αιφνίδιος καρδιακός θάνατος). Αλλά δυστυχώς ακόμα και όταν εφαρμόζεται άμεσα θεραπεία, η πλειοψηφία των ασθενών δεν επιβιώνει.
Η καρδιά έχει το δικό της ηλεκτρικό σύστημα που την βοηθάει να χτυπάει ρυθμικά. Στην αιφνίδια καρδιακή ανακοπή, αυτό το ηλεκτρικό σύστημα παύει να λειτουργεί φυσιολογικά, οδηγώντας σε έναν μη φυσιολογικό καρδιακό ρυθμό (καρδιακή αρρυθμία). Αυτή η καρδιακή αρρυθμία στις περισσότερες περιπτώσεις αιφνίδιας καρδιακής ανακοπής, ονομάζεται «κοιλιακή μαρμαρυγή» , και προκαλεί ακανόνιστη συστολή των δύο μεγάλων κοιλοτήτων της καρδιάς (των κοιλιών) με αποτέλεσμα να μην αντλεί η καρδιά αίμα.
Η αιφνίδια καρδιακή ανακοπή είναι κάτι διαφορετικό από το έμφραγμα μυοκαρδίου. Στο έμφραγμα, μία από τις αρτηρίες που αιματώνουν την καρδιά, μπλοκάρει (αποφράσσεται), και ένα τμήμα της καρδιάς νεκρώνεται. Αλλά η καρδιά συνεχίζει να χτυπάει. Όμως ένα έμφραγμα μπορεί να οδηγήσει σε καρδιακή ανακοπή.
Τι προκαλεί την αιφνίδια καρδιακή ανακοπή;
Η αιφνίδια καρδιακή ανακοπή συνήθως προκαλείται σε άτομα που ήδη έχουν κάποιο καρδιολογικό πρόβλημα, είτε το γνωρίζουν , είτε όχι. Καρδιακά προβλήματα που μπορούν να προκαλέσουν αιφνίδια καρδιακή ανακοπή, είναι:
- Στεφανιαία νόσος , δηλαδή στένωση των αρτηριών που αιματώνουν την καρδιά από εναποθέσεις λίπους
- Έμφραγμα μυοκαρδίου
- Πάχυνση του τοιχώματος της καρδιάς, που ονομάζεται «μυοκαρδιοπάθεια» (https://kolios-kardiologos.gr/υπερτροφική-μυοκαρδιοπάθεια )
- Άλλα προβλήματα του ηλεκτρικού κυκλώματος της καρδιάς
- Καρδιακή ανεπάρκεια , δηλαδή όταν η καρδιά δεν αντλεί φυσιολογικά αίμα, αλλά υπολειτουργεί (https://kolios-kardiologos.gr/kardiaki-aneparkeia )
Άλλες καταστάσεις που επίσης μπορεί να προκαλέσουν αιφνίδια καρδιακή ανακοπή περιλαμβάνουν:
- Ορισμένα πνευμονολογικά προβλήματα
- Σοβαρός τραυματισμός, πνιγμός ή ηλεκτροπληξία
- Χρήση παράνομων ουσιών-ναρκωτικών
- Διαταραχές ηλεκτρολυτών-Οι ηλεκτρολύτες είναι συστατικά του σώματος , όπως το κάλιο και το νάτριο, που το ανθρώπινο σώμα χρειάζεται για να λειτουργεί φυσιολογικά
Ποια είναι τα συμπτώματα της αιφνίδιας καρδιακής ανακοπής;
Πολλοί ασθενείς δεν έχουν προειδοποιητικά συμπτώματα πριν από ένα επεισόδιο καρδιακής ανακοπής, αλλά σχεδόν οι μισοί έχουν. Τα συμπτώματα μπορεί να εμφανιστούν είτε λίγο από την ανακοπή, είτε μέρες πριν από αυτή. Τα συμπτώματα θα μπορούσε να είναι:
- Πόνος στο στήθος (στηθάγχη) και δυσκολία στην ανάσα (δύσπνοια)
- Αίσθημα ότι η καρδιά ξαφνικά χτυπάει πολύ γρήγορα, άρρυθμα, ή σαν να χάνει παλμούς
- Αίσθημα αδυναμίας ή ζάλης
Όταν ένα άτομο υφίσταται αιφνίδια καρδιακή ανακοπή, χάνει τις αισθήσεις του, δεν έχει σφυγμό και δεν αναπνέει.
Πώς θεραπεύεται η αιφνίδια καρδιακή ανακοπή;
Η αιφνίδια καρδιακή ανακοπή πρέπει να αντιμετωπιστεί άμεσα με τους εξής τρόπους:
Καρδιοαναπνευστική αναζωογόνηση (ΚΑΡΠΑ-Cardiopulmonary resuscitation–CPR) : Η ΚΑΡΠΑ είναι ένας μηχανικός τρόπος διακίνησης αίματος και οξυγόνου στο ανθρώπινο σώμα (και κυρίως στον εγκέφαλο), όταν η καρδιά σταματήσει να χτυπάει. Περιλαμβάνει θωρακικές συμπιέσεις, δηλαδή επαναλαμβανόμενες συμπιέσεις του θώρακα στο ύψος του στέρνου, με στόχο την συμπίεση της καρδιάς και την μετακίνηση αίματος στον εγκέφαλο (https://kolios-kardiologos.gr/cpr ).
Απινίδωση : Απαιτείται η χρήση μίας ειδικής συσκευής, που ονομάζεται απινιδωτής, η οποία χορηγεί ηλεκτρικό σοκ στην καρδιά. Ορισμένες φορές, αυτό το ηλεκτρικό σοκ μπορεί να επανεκκινήσει την καρδιά και να ξεκινήσει ένας φυσιολογικός καρδιακός ρυθμός. Η απινίδωση έχει μεγαλύτερες πιθανότητες να είναι αποτελεσματική, όταν γίνεται άμεσα.
Όταν αυτές οι δύο θεραπευτικές προσεγγίσεις εφαρμόζονται άμεσα, μέσα στα πρώτα λεπτά από την αιφνίδια καρδιακή ανακοπή, ορισμένες φορές επιτυγχάνουν να επαναφέρουν την καρδιά. Εφόσον έχει αποκατασταθεί η καρδιακή λειτουργία, θα χρειαστούν επιπλέον εξετάσεις και θεραπεία του ασθενούς, όπως :
- Ηλεκτροκαρδιογράφημα: για τον έλεγχο της ηλεκτρικής δραστηριότητας της καρδιάς
- Ακτινογραφία θώρακος
- Εξετάσεις αίματος
- Υπέρηχος (τρίπλεξ) καρδιάς: για τον έλεγχο της καρδιακής λειτουργίας και συσταλτικότητας της καρδιάς
- Άλλες απεικονιστικές εξετάσεις
Επιπλέον μπορεί να χρειαστεί να γίνει στεφανιογραφία (καρδιακός καθετηριασμός), ώστε να ελεγχθεί αν κάποια αρτηρία της καρδιάς έχει αποφραχθεί, και αντίστοιχα να αποκατασταθεί η ροή.
Επίσης , στους περισσότερους ασθενείς που επιβιώνουν από αιφνίδια καρδιακή ανακοπή, τοποθετείται στο σώμα τους σε δεύτερο χρόνο και μία συσκευή που ονομάζεται εμφυτεύσιμος καρδιομετατροπέας-απινιδωτής (ICD-implantable cardioverter-defibrillator). Αυτή η συσκευή τοποθετείται κάτω από το δέρμα κοντά στην καρδιά, όπως ένας βηματοδότης. Όταν ανιχνεύσει μία αρρυθμία που προκαλεί αιφνίδια καρδιακή ανακοπή, προσπαθεί να την ανατάξει (να την σταματήσει) αυτόματα χορηγώντας ηλεκτρικό ρεύμα.
Πώς είναι η ζωή ενός ανθρώπου που έχει επιβιώσει από αιφνίδια καρδιακή ανακοπή;
Εξαρτάται, εν μέρη, από την αιτία που την προκάλεσε και από το πόσο γρήγορα εφαρμόστηκε θεραπεία. Ορισμένοι άνθρωποι αποκαθίστανται πλήρως ενώ άλλοι μπορεί να έχουν μακροχρόνια, ενίοτε σοβαρά, κυρίως νευρολογικά, προβλήματα.
Τι είναι η καρδιοαναπνευστική αναζωογόνηση;
Η καρδιοαναπνευστική αναζωογόνηση (ΚΑΡΠΑ-Cardiopulmonary Resuscitation-CPR) είναι μία τεχνική μεταφοράς αίματος και οξυγόνου στο σώμα, όταν η καρδιά έχει σταματήσει να λειτουργεί. Η ΚΑΡΠΑ μπορεί να σώσει την ζωή ενός ανθρώπου.Διατηρεί ικανή οξυγόνωση στον εγκέφαλο και τα υπόλοιπα όργανα ώστε να μην υποστούν μόνιμη βλάβη από την έλλειψη αιμάτωσης και οξυγόνου (ισχαιμία). Είναι κάτι που μπορεί να κάνει ο καθένας μας σε ένα θύμα καρδιακής ανακοπής, μέχρι το θύμα να απινιδωθεί (χορηγηθεί απινίδωση-ηλεκτρικό σοκ) ή μέχρι να γίνει ξεκάθαρο ότι το θύμα δεν μπορεί να επιβιώσει. Οι οδηγίες για την εφαρμογή ΚΑΡΠΑ στους ενήλικες διαφοροποιούνται ελαφρώς από αυτές για παιδιά.
Τι είναι ο Αυτόματος Εξωτερικός Απινιδωτής (ΑΕΑ-Automated External Defibrillator–AED);
Ο ΑΕΑ είναι μία συσκευή που μπορεί να ανιχνεύσει μόνη της αν η καρδιά ενός θύματος που έχει υποστεί καρδιακή ανακοπή χρήζει ηλεκτρικού σοκ, και στη συνέχεια μπορεί να χορηγήσει ένα τέτοιο σοκ. Αυτό το ηλεκτρικό ρεύμα μπορεί σε ορισμένες περιπτώσεις να επαναφέρει την καρδιά στην φυσιολογική της λειτουργία. Πολλά δημόσια μέρη έχουν ΑΕΑ διαθέσιμους στο κοινό, όπως αεροδρόμια, γυμναστήρια, ξενοδοχεία, δημόσιες υπηρεσίες, γήπεδα και εμπορικά κέντρα. Έχουν απλές οδηγίες ώστε ο οποιοσδήποτε, χωρίς να διαθέτει ιδιαίτερες γνώσεις, να μπορεί να τους χρησιμοποιήσει. Οι ΑΕΑ μπορούν να σώσουν μία ανθρώπινη ζωή.
Πώς μπορούμε να γνωρίζουμε αν ένα άτομο χρειάζεται ΚΑΡΠΑ;
Αν ένα άτομο έχει καταρρεύσει και χάσει τις αισθήσεις του, πλησιάστε τον προσεκτικά και κουνώντας τους ώμους του, ρωτήστε το «είσαι καλά;». Αν το άτομο δεν ανταποκρίνεται, και ΔΕΝ ΑΝΑΠΝΕΕΙ ή ΔΕΝ ΑΝΑΠΝΕΕΙ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΑ, τότε ΚΑΛΕΣΤΕ ΤΟ ΑΣΘΕΝΟΦΟΡΟ ΣΤΟ 166 και ξεκινήστε ΚΑΡΠΑ.
Εάν υπάρχει και άλλος παρευρισκόμενος, πείτε του να φέρει τον ενδεχομένως διαθέσιμο ΑΕΑ ενώ εσείς κάνετε ΚΑΡΠΑ. Όταν καλείτε το ασθενοφόρο, ο άνθρωπος που απαντάει στην κλήση σας μπορεί να σας δώσει οδηγίες για το τι μπορείτε να κάνετε επιπλέον. Αν καλείτε από smartphone, βάλτε το σε ανοικτή ακρόαση, ώστε να έχετε τα χέρια σας ελεύθερα. Το άτομο που έχει υποστεί καρδιακή ανακοπή, δηλαδή έχει χάσει τις αισθήσεις του και δεν αναπνέει, καλείται συχνά «θύμα». Το άτομο που παρέχει ΚΑΡΠΑ, καλείται συχνά «διασώστης».
Και αν δεν γνωρίζουμε ΚΑΡΠΑ;
Μπορείτε να κάνετε ΚΑΡΠΑ ακόμα και αν δεν έχετε κάνει ποτέ και δεν έχετε εκπαιδευτεί ποτέ. Το μόνο που χρειάζεται είναι να πιέσετε δυνατά και γρήγορα στο κέντρο του θώρακα του θύματος. Δεν πειράζει αν δεν γνωρίζετε τι ακριβώς είναι αυτό που κάνετε, αρκεί να το κάνετε. Αυτές οι πιέσεις στο στήθος του θύματος ονομάζονται θωρακικές συμπιέσεις, και για να είναι αποτελεσματικές, φροντίστε ώστε το θύμα να είναι σε μία σκληρή, επίπεδη επιφάνεια (πχ όχι στο στρώμα ενός κρεβατιού αλλά στο πάτωμα).
Γονατίστε μπροστά στο θύμα, βάλτε τις παλάμες σας την μία πάνω στην άλλη, με τις δύο παλάμες σας να βλέπουν προς τα κάτω, και πλέξτε τα δάκτυλά σας.
Κρατήστε τα χέρια σας σε ευθεία γραμμή με τους αγκώνες τεντωμένους, και πιέστε στο στήθος του θύματος.
Χρησιμοποιήστε για τις συμπιέσεις το δικό σας σωματικό βάρος, παρά τα χέρια σας, ώστε να είναι πιο αποτελεσματικές οι συμπιέσεις και να μην κουραστείτε γρήγορα. Οι θωρακικές συμπιέσεις πιέζουν την καρδιά, που με τη σειρά της προωθεί το αίμα στην κυκλοφορία και στα διάφορα όργανα. Μεταξύ των θωρακικών συμπιέσεων, αφήστε τον θώρακα του θύματος να επανέρχεται, πριν την επόμενη συμπίεση. Στόχος είναι να πετύχετε 100 με 120 συμπιέσεις ανά λεπτό. Συνεχίστε τις συμπιέσεις μέχρι την άφιξη του ασθενοφόρου ή εξειδικευμένου προσωπικού. Αν αισθάνεστε ότι κουράζεστε, αλλάξτε με κάποιον άλλο θέση, ελαχιστοποιώντας την διακοπή των θωρακικών συμπιέσεων. Με την ΚΑΡΠΑ διπλασιάζετε ως και τριπλασιάζετε την πιθανότητα το θύμα να ανανήψει, δηλαδή να επανέλθει.
Κάνουν όλοι ΚΑΡΠΑ με τον ίδιο τρόπο;
Όχι. Εκπαιδευμένο προσωπικό και εκπαιδευμένοι πολίτες μπορεί επιπλέον να ελέγξουν για παρουσία σφυγμού, και/ή να εφαρμόζουν εκτός από θωρακικές συμπιέσεις και αναπνοές διάσωσης με αναλογία 30 θωρακικές συμπιέσεις: 2 αναπνοές διάσωσης. Οι διασώστες ακολουθούν τον αλγόριθμο C-A-B.
Το C αντιστοιχεί στις συμπιέσεις (compressions) με τις οποίες ξεκινάει ο διασώστης , κάνοντας 30 θωρακικές συμπιέσεις με ρυθμό 100-120/λεπτό.
Το A αντιστοιχεί στον αεραγωγό (airway) τον οποίο ο διασώστης στη συνέχεια απελευθερώνει με κατάλληλη έκταση της κεφαλής και ανασήκωμα (ανάσπαση) της κάτω γνάθου.
Το Β αντιστοιχεί στις αναπνοές διάσωσης (breathing). Σε αυτό το σημείο ο διασώστης κλείνει την μύτη του θύματος και με το στόμα του (ή ειδική συσκευή-μάσκα) φυσάει αέρα στο στόμα του θύματος σφραγίζοντας με τα χείλη του τα χείλη του θύματος.
Ο διασώστης δίνει 2 αναπνοές διάσωσης και στη συνέχεια ακολουθούν άλλες 30 θωρακικές συμπιέσεις.
Μπορείτε να εκπαιδευτείτε σε τέτοια σεμινάρια δηλώνοντας συμμετοχή στο https://kolios-kardiologos.gr/cpr και να λάβετε πιστοποίηση από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Αναζωογόνησης, διεθνώς αναγνωρισμένη.
Έχουν αλλάξει οι οδηγίες στον τρόπο διενέργειας ΚΑΡΠΑ;
Ναι. Παλαιότερα όλοι οι διασώστες αναμενόταν να ελέγχουν τον αεραγωγό του θύματος και να δίνουν αναπνοές διάσωσης. Από το 2010, άνθρωποι που δεν γνωρίζουν ΚΑΡΠΑ, ενθαρρύνονται να κάνουν μόνο θωρακικές συμπιέσεις (από το να μην κάνουν τίποτα) , την λεγόμενη hands–only CPR. Ορισμένες φορές επίδοξοι διασώστες φοβούνται να κάνουν ΚΑΡΠΑ επειδή δεν θέλουν να δώσουν αναπνοές διάσωσης. Με το hands-only CPR , τα πράγματα είναι πιο απλά, και οι ειδικοί ελπίζουν ότι με αυτό τον τρόπο θα ενθαρρυνθεί περισσότερος κόσμος να ξεκινήσει θωρακικές συμπιέσεις σε ένα θύμα καρδιακής ανακοπής, οι οποίες μπορεί να το σώσουν. Οι οδηγίες για την διενέργεια ΚΑΡΠΑ ανανεώνονται κάθε 5 έτη.
Μετάφραση-Επιμέλεια
Μάριος Δ. Κολιός
Ειδικός Καρδιολόγος-Στρατιωτικός Ιατρός
Επιστημονικός Συνεργάτης Α’ Καρδιολογικής Κλινικής ΠΓΝ Ιωαννίνων
