Αποφρακτική άπνοια κατά τον ύπνο-Υπολογίστε το δικό σας σκορ

Η Αποφρακτική Υπνική Άπνοια (ΑΥΑ) ( ή αλλιώς Σύνδρομο Αποφρακτικής Άπνοιας κατά τον Ύπνο-ΣΑΑΥ) είναι μία συνήθης χρόνια διαταραχή που συνήθως απαιτεί μακροχρόνια θεραπεία. Χαρακτηριστικά της ΑΥΑ στους ενήλικες περιλαμβάνουν:

Αποφρακτική άπνοια, υπόπνοια ή αφυπνίσεις σχετιζόμενες με έντονη αναπνευστική προσπάθεια
Συμπτώματα κατά τη διάρκεια της ημέρας οφειλόμενα στον διακοπτόμενο νυχτερινό ύπνο, όπως υπνηλία, κόπωση ή πτωχή συγκέντρωση
Σημεία οφειλόμενα στον διαταραγμένο ύπνο, όπως ροχαλητό, ανησυχία ή έντονοι ρόγχοι (ροχαλητά) μετά από διακοπή της αναπνοής κατά τον ύπνο

Η ΑΥΑ είναι μία σημαντική διαταραχή επειδή οι ασθενείς είναι υψηλού κινδύνου για εμφάνιση πτωχής νοητικής και νευρολογικής λειτουργίας και ποικίλων διαταραχών λόγω των συχνών επεισοδίων υποξαιμίας κατά τον ύπνο σε βάθος μηνών ως ετών. Η σοβαρότητα και η διάρκεια της ΑΥΑ ποικίλει από ασθενή σε ασθενή. Επιπλέον, σοβαρή άνευ θεραπείας ΑΥΑ σχετίζεται με αυξημένη θνητότητα ιδίως από καρδιαγγειακά συμβάματα.

Πόσο συχνή είναι η Αποφρακτική Υπνική Άπνοια;

Η ΑΥΑ είναι η πιο συχνή αναπνευστική διαταραχή ύπνου. Η επίπτωσή της διαφοροποιείται ανάλογα από τον τρόπο με τον οποίο συλλέγονται τα δεδομένα από περιοχή σε περιοχή και ανάλογα από τους προδιαθεσικούς παράγοντες που υπάρχουν σε κάθε περιοχή. Όταν υιοθετούνται αυστηρότερα κριτήρια (δείκτης άπνοιας-υπόπνοιας >=5 επεισόδια ανά ώρα με αναφορά διαταραγμένου ύπνου, ή δείκτης άπνοιας-υπόπνοιας>=15 επεισόδια ανά ώρα) η επίπτωση της νόσου κυμαίνεται περίπου 15% στους άνδρες και 5% στις γυναίκες. Επιπλέον η επίπτωση της ΑΥΑ εξαρτάται από την φυλή και την εθνικότητα. Η ΑΥΑ είναι πιο συχνή στους Αφροαμερικάνους κάτω των 35 ετών σε σχέση με τους Καυκάσιους ίδιας ηλικίας και φύλου, ανεξάρτητα από το σωματικό βάρος.

Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου για Αποφρακτική Υπνική Άπνοια;

Στους κλινικούς παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνεται η προχωρημένη ηλικία, το άρρεν φύλο, και ανωμαλίες του προσωπικού κρανίου (μύτη, στόμα) και μορφολογία των μαλακών μορίων του ανώτερου αναπνευστικού (λάρυγγας). Επιπλέον προδιαθεσικοί παράγοντες περιλαμβάνουν το κάπνισμα, ρινική συμφόρηση (βουλωμένη μύτη), εμμηνόπαυση και θετικό οικογενειακό ιστορικό. Η συχνότητα της ΑΥΑ επίσης αυξάνεται σε περιπτώσεις εγκυμοσύνης, τελικού σταδίου νεφρικής νόσου, συμφορητικής καρδιακής ανεπάρκειας, χρόνιας πνευμονοπάθειας, μετατραυματικού συνδρόμου και εγκεφαλικού.

Ηλικία: Η επίπτωση της ΑΥΑ αυξάνεται από την εφηβεία και ενηλικίωση μέχρι την έκτη με έβδομη δεκαετία της ζωής .
Φύλο: Η ΑΥΑ είναι περίπου δύο με τρεις φορές πιο συχνή στους άνδρες σε σχέση με τις γυναίκες, αν και το χάσμα στα δύο φύλα μειώνεται μετά την εμμηνόπαυση.
Παχυσαρκία: Τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες, η επίπτωση της ΑΥΑ σταδιακά αυξάνεται όσο αυξάνεται ο Δείκτης Μάζας Σώματος (ΔΜΣ) και άλλοι ανατομικοί παράγοντες (πχ περιφέρεια λαιμού, αναλογία μέσης-μηρών). Φαίνεται ότι μία αύξηση του σωματικού βάρους κατά 10% σχετίζεται με έξι φορές μεγαλύτερο κίνδυνο για εμφάνιση ΑΥΑ. Σε μία πληθυσμιακή μελέτη 1000 ατόμων που υπεβλήθησαν σε μελέτη ύπνου για εκτίμηση ΑΥΑ, μέτρια προς σοβαρή ΑΥΑ με > 15 επεισόδια απνοιών/ώρα παρουσίασαν το 11% των ενηλίκων με φυσιολογικό ΔΜΣ, το 21% των υπέρβαρων ενηλίκων (ΔΜΣ 25-30kg/m2), και 63% των παχύσαρκων ενηλίκων (ΔΜΣ >30 kg/m2).
Ανωμαλίες προσωπικού κρανίου και διαταραχές ανώτερης αναπνευστικής οδού: Τέτοιου τύπου διαταραχές αυξάνουν την πιθανότητα εκδήλωσης ΑΥΑ. Σε αυτές περιλαμβάνονται υπερτροφία υπερώας, και υπερτροφία αδενοειδών αδένων (κρεατάκια).
Άλλοι παράγοντες κινδύνου:
- Η ρινική συμφόρηση (βουλωμένη μύτη) αυξάνει ως και δύο φορές την επίπτωση ΑΥΑ. Αυτό πιθανότατα οφείλεται στις αυξημένες αντιστάσεις λόγω της μειωμένης βατότητας της μύτης. Παρόλα αυτά τυχόν διόρθωση της αποφραγμένης μύτης δεν εγγυάται την βελτίωση της ΑΥΑ.
- Το κάπνισμα αυξάνει τον κίνδυνο για ΑΥΑ, ή τουλάχιστον εντείνει τα συμπτώματα των ασθενών που έχουν ήδη ΑΥΑ. Οι καπνιστές έχουν ως και τρεις φορές μεγαλύτερη πιθανότητα εμφάνισης ΑΥΑ σε σχέση με τους μη καπνιστές (διαβάστε περισσότερα στον σύνδεσμο www.kolios-kardiologos.gr/kapnisma ) .
- Οι μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα εμφάνισης ΑΥΑ σε σχέση με τις γυναίκες που έχουν ακόμα έμμηνο ρύση, ανεξαρτήτως ηλικίας και ΔΜΣ.
- Οι ασθενείς με ΑΥΑ συχνά αναφέρουν οικογενειακό ιστορικό ΑΥΑ ή ροχαλητού. Αν και αυτό μπορεί να οφείλεται στις κοινές διατροφικές συνήθειες που υπάρχουν μέσα στην οικογένεια που οδηγούν σε παχυσαρκία, πιθανότατα να υπάρχει και γενετική προδιάθεση (πχ κληρονομούμενες διαταραχές του προσωπικού κρανίου). Εκτιμάται ως και 25% των ασθενών με ΑΥΑ συνυπάρχει και γενετική προδιάθεση.
- Αν και μία ποικιλία ουσιών και φαρμάκων, συμπεριλαμβανομένου του αλκοόλ, βενζοδιαζεπινών, και άλλων ναρκωτικών, μπορεί να επιτείνουν την ΑΥΑ, μία αιτιολογική σχέση μεταξύ των ουσιών και της εμφάνισης ΑΥΑ δεν έχει αποδειχθεί.

Η επίπτωση της ΑΥΑ αυξάνεται σε ασθενείς που παρουσιάζουν μία ποικιλία άλλων διαταραχών, συμπεριλαμβανομένου:

Εγκυμοσύνη
Συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια
Τελικού σταδίου νεφρικά ανεπάρκεια
Χρόνια πνευμονική νόσος , όπως άσθμα, χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) και ιδιοπαθής πνευμονική ίνωση
Εγκεφαλικό και παροδικό ισχαιμικό επεισόδιο
Ακρομεγαλία
Υποθυρεοειδισμός
Σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών
Μετατραυματικό σύνδρομο

Η ΑΥΑ χαρακτηρίζεται από υποτροπιάζουσα , λειτουργική απόφραξη στο ύψος του φάρυγγα και του λάρυγγα, με αποτέλεσμα μειωμένη ή πλήρης διακοπή της ροής αέρα , παρά τις επαναλαμβανόμενες προσπάθειες του ασθενούς να αναπνεύσει. Αυτό οδηγεί σε διαταραχές στα επίπεδα οξυγόνου και διοξειδίου του άνθρακα στο αίμα (υπερκαπνία και υποξαιμία) και διαταραχή στον ύπνο. Αν και η απόφραξη του ανώτερου αναπνευστικού μπορεί να προκύψει σε οποιαδήποτε φάση του ύπνου (REM-Rapid Eye Movement και non-REM), η μείωση του τόνου του γενιογλωσσικού μυός στη φάση REM επιτείνει ακόμα περισσότερο την απόφραξη του αεραγωγού. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα , η σοβαρότητα της ΑΥΑ να είναι ακόμα πιο έντονη στη φάση REM του ύπνου.

Πώς εκδηλώνεται η Αποφρακτική Υπνική Άπνοια;

Το ροχαλητό και η υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας είναι πολύ συχνά συμπτώματα των ασθενών με ΑΥΑ. Αν και τα δύο αυτά συμπτώματα είναι αρκετά ευαίσθητα για την διάγνωση της νόσου, δεν έχουν υψηλή ειδικότητα για τη συγκεκριμένη νόσο. Η ΑΥΑ στις γυναίκες μπορεί να εκδηλωθεί με αυπνία και υπνηλία, και αλλαγές στη διάθεση, παρά με έντονο ροχαλητό. Επιπλέον συμπτώματα των ασθενών με ΑΥΑ περιλαμβάνουν ανήσυχο ύπνο, περιόδους άπνοιας στον ύπνο που διακόπτονται από έντονο ροχαλητό και αναπνευστική προσπάθεια, κόπωση, φτωχή συγκέντρωση, νυχτερινή στηθάγχη, νυκτουρία (ούρηση την νύχτα) και πρωινούς πονοκεφάλους. Συχνά ευρήματα κατά την κλινική εξέταση περιλαμβάνουν παχυσαρκία, μεγάλο και παχύ λαιμό, και υπέρταση.

Η καλύτερη μέθοδος για τη διάγνωση της ΑΥΑ είναι η μελέτη ύπνου που γίνεται σε εξειδικευμένο εργαστήριο, με εκτίμηση ταυτόχρονα της καρδιαγγειακής και εγκεφαλικής λειτουργίας. Παρόλα αυτά, μία καλή εναλλακτική μέθοδος διάγνωσης είναι η νυχτερινή οξυμετρία, που είναι λιγότερη περίπλοκη και μπορεί να ενισχύσει ή να αποκλείσει σε σημαντικό βαθμό την διάγνωση της ΑΥΑ.

Νυχτερινή οξυμετρία

Το παλμικό οξύμετρο είναι μία συσκευή που υπολογίζει τον κορεσμό του περιφερικού αίματος σε οξυγόνο, ως ένα σχετικά αξιόπιστο δείκτη της ιστικής οξυγόνωσης. Αποτελεί την καλύτερη μέθοδο συνεχούς, μη επεμβατικής παρακολούθησης της οξυγόνωσης ασθενών , ώστε πια να θεωρείται ως το πέμπτο ζωτικό σημείο

(μαζί με την αρτηριακή πίεση, την καρδιακή συχνότητα, την αναπνευστική συχνότητα και την θερμοκρασία).

Το παλμικό οξύμετρο χρησιμοποιεί κατάλληλη τεχνολογία ώστε να καθορίσει την περιεκτικότητα της αιμοσφαιρίνης του αίματος σε οξυγόνο (οξυγονωμένη αιμοσφαιρίνη-οξυαιμοσφαιρίνη) στα περιφερικά αγγεία. Το παλμικό οξύμετρο αποτελείται από δύο διόδους που εκπέμπουν κατάλληλο φως και από έναν φωτοανιχνευτή. Γενικά, οι δίοδοι και ο ανιχνευτής τοποθετούνται κατάλληλα στο δέρμα (δάχτυλο, αυτί ή μέτωπο ή σε άλλα μέρη του σώματος ιδιαίτερα σε νεογνά). Συνήθως βρίσκονται σε κατάλληλο κλιπ (σαν μανταλάκι ή σαν γάντι), και με κατάλληλους μικροεπεξεργαστές υπολογίζουν την οξυαιμοσφαιρίνη στο περιφερικό αίμα.

Τα πλεονεκτήματα της παλμικής οξυμετρίας είναι πολλά:

Ταχεία : Η παλμική οξυμετρία είναι μία πολύ γρήγορη μέθοδος υπολογισμού της περιεκτικότητας του αίματος σε οξυγόνο με αρκετά μεγάλη ακρίβεια. Η οξυγόνωση είναι δύσκολο να υπολογιστεί μόνο με την κλινική εξέταση. Κυάνωση (μελανό χρώμα χειλιών, γλώσσας, προσώπου) εμφανίζεται όταν η περιεκτικότητα του αίματος σε οξυγόνο πέσει σε πολύ χαμηλά επίπεδα, περίπου κάτω από 67%. Επιπλέον η κυάνωση για να γίνει εμφανής, επηρεάζεται και από άλλους παράγοντες, όπως την περιφερική αιμάτωση, την χροιά του δέρματος, και την συγκέντρωση της αιμοσφαιρίνης στο αίμα (δηλαδή τον αιματοκρίτη).

Μη επεμβατική: Η μέτρηση αερίων αίματος αποτελούσε για πολλά χρόνια την μόνη μέθοδο υπολογισμού της περιεκτικότητας αίματος σε οξυγόνο. Αυτή η τεχνική όμως προϋποθέτει την λήψη αίματος από αρτηρία, και είναι μία επώδυνη εξέταση με πιθανές επιπλοκές. Αντιθέτως, η παλμική οξυμετρία επιτρέπει μη επεμβατικά τον υπολογισμό του κορεσμού του αίματος σε οξυγόνο, χωρίς τους κινδύνους από τρώση αρτηρίας.

Παρέχει συνεχή δεδομένα: Η παλμική οξυμετρία, σε αντίθεση με την κλινική εξέταση και τους αρτηριακούς καθετήρες, παρέχει συνεχή δεδομένα.

Επιπλέον, επειδή είναι μία μη επεμβατική μέθοδος, οι τοπικές επιπλοκές είναι πάρα πολύ σπάνιες, και αν εμφανιστούν συνήθως αφορούν δερματικές βλάβες σε ασθενείς με πολύ σοβαρά προβλήματα σε Μονάδες Εντατικής Θεραπείας.

Πού μπορεί να εφαρμοστεί η παλμική οξυμετρία;

Η παλμική οξυμετρία ενδείκνυται σε οποιοδήποτε ασθενή μπορεί να εμφανίσει πτώση του κορεσμού του αίματος σε οξυγόνο, τόσο σε επείγουσα βάση, όσο και σε τακτική, όπως σε ασθενείς με Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) και σε ασθενείς με Αποφρακτική Υπνική Άπνοια (ΑΥΑ). Οι φυσιολογικές τιμές γενικά κυμαίνονται άνω του 95% , αν και αυτές μεταβάλλονται ανάλογα με το υπόστρωμα και τα συνοδά προβλήματα του εκάστοτε ασθενούς.

Η νυχτερινή παλμική οξυμετρία μπορεί να βοηθήσει στην διάγνωση αποφρακτικής υπνικής άπνοιας, ειδικά σε ασθενείς με μέτρια ή υψηλή πιθανότητα για ΑΥΑ, όταν δεν συντρέχουν άλλα σοβαρά καρδιαγγειακά προβλήματα ή άλλες σοβαρές διαταραχές (πχ υπνοβασία). Μπορείτε να διαβάσετε περισσότερα στον σύνδεσμο https://kolios-kardiologos.gr/αποφρακτική-υπνική-άπνοια ).

Η επίσημη διάγνωση της ΑΥΑ τίθεται με βάση την συχνότητα των επεισοδίων αποφρακτικής άπνοιας κατά τη νύχτα και των σημείων και συμπτωμάτων διαταραγμένου ύπνου κατά την ημέρα. Στους ενήλικες, η διάγνωση της ΑΥΑ ορίζεται με ένα από τα κάτωθι ως εξής:

Πέντε ή περισσότερα επεισόδια αποφρακτικής άπνοιας κατά τον ύπνο ανά ώρα, σε έναν ασθενή με ένα ή περισσότερα από τα ακόλουθα συμπτώματα:
1. Υπνηλία, κόπωση, ή αυπνία
2. Αιφνίδιο ξύπνημα με βήχα, αίσθημα πνιγμονής

Ροχαλητό, διακοπτόμενη αναπνοή στον ύπνο, σημεία συνήθως που περιγράφονται από τον/την σύντροφο

Υπέρταση, διαταραχή διάθεσης, διαταραχές μνήμης, στεφανιαία νόσος, εγκεφαλικό, συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια, κολπική μαρμαρυγή ή τύπου 2 σακχαρώδης διαβήτης
Δεκαπέντε ή περισσότερα επεισόδια αποφρακτικής άπνοιας κατά τον ύπνο ανά ώρα, ανεξαρτήτως συνοδών συμπτωμάτων ή συνοδών νοσημάτων.

Ποιες μπορεί να είναι οι επιπλοκές της Αποφρακτικής Υπνικής Άπνοιας;

Οι ασθενείς με ΑΥΑ είναι υψηλού κινδύνου για εμφάνιση επιπλοκών , από μειωμένη ενέργεια και αίσθημα κόπωσης κατά τη διάρκεια της ημέρας μέχρι καρδιαγγειακά συμβάματα και θάνατος.

Πνευματική λειτουργία, Ψυχολογία και λειτουργικότητα κατά την ημέρα: Η ΑΥΑ σχετίζεται με αυξημένη υπνηλία κατά την ημέρα , έλλειψη προσοχής , κόπωση, και μειωμένη αντίληψη που μπορεί να οδηγήσει σε ατυχήματα και λάθη. Οι ασθενείς αναζητούν πιο συχνά την εκτίμηση από κάποιον ιατρό , εμφανίζουν πιο εύκολα κατάθλιψη και σεξουαλική δυσλειτουργία.

Δυσκολία στην οδήγηση και τροχαία ατυχήματα: Τα τροχαία ατυχήματα είναι δύο με τρεις φορές συχνότερα σε ασθενείς με ΑΥΑ. Αυτό έχει αντίκτυπο στην νοσηρότητα και θνητότητα . Για το λόγο αυτό, οι ασθενείς που παρουσιάζουν υπνηλία, και ιδίως εκείνοι που έχουν εμπλακεί σε τροχαίο, θα πρέπει να ενημερώνονται για τους κινδύνους χρήσης οχημάτων ή οδήγησης εφόσον μείνει η ΑΥΑ αθεράπευτη. Επιτυχής θεραπεία της ΑΥΑ βελτιώνει την εγρήγορση των ασθενών κατά τη διάρκεια της ημέρας και μειώνει τα τροχαία ατυχήματα.

Καρδιαγγειακή νοσηρότητα: Ασθενείς με ΑΥΑ, ιδίως μετρίου ή σοβαρού βαθμού, εφόσον παραμείνει χωρίς θεραπεία, έχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης αρτηριακής υπέρτασης, πνευμονικής υπέρτασης, στεφανιαίας νόσου, καρδιακών αρρυθμιών, καρδιακής ανεπάρκειας και εγκεφαλικού.

Μεταβολικό σύνδρομο και σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2: Ασθενείς με ΑΥΑ έχουν αυξημένη επίπτωση σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2, τόσο λόγω συνυπάρχουσας παχυσαρκίας, όσο και λόγω πιθανής ανεξάρτητης σχέσης μεταξύ ΑΥΑ και ΣΔ2 (διαβάστε περισσότερα στον σύνδεσμο https://kolios-kardiologos.gr/σακχαρώδης-διαβήτης-τύπου-2 ) .

Λιπώδες ήπαρ: Η νυχτερινή υποξία λόγω ΑΥΑ συμβάλλει στην ανάπτυξη λιπώδους ήπατος, ανεξάρτητα από την ύπαρξη παχυσαρκίας ή μη.

Περιεγχειρητικές επιπλοκές: οι ασθενείς με ΑΥΑ έχουν υψηλότερο κίνδυνο περιεγχειρητικών επιπλοκών , όπως οξεία αναπνευστική ανεπάρκεια, μετεγχειρητικές καρδιαγγειακές επιπλοκές και νοσηλεία σε Μονάδα Εντατικής Θεραπείας.

Θνητότητα: οι ασθενείς με ΑΥΑ σοβαρού βαθμού (>30 επεισόδια ανά ώρα) έχουν δύο με τρεις φορές μεγαλύτερη θνητότητα σε σχέση με άτομα χωρίς ΑΥΑ, ανεξάρτητα από την ύπαρξη ή μη παχυσαρκίας ή άλλων καρδιαγγειακών νοσημάτων.

Ποια είναι η θεραπεία της Αποφρακτικής Υπνικής Άπνοιας;

Η ΑΥΑ είναι μία χρόνια πάθηση που απαιτεί μακροχρόνια θεραπεία και κατάλληλη συμμόρφωση του ασθενούς. Σκοπός της θεραπείας είναι η μείωση των επεισοδίων άπνοιας κατά τον ύπνο, βελτίωση της ποιότητας ύπνου και κατεπέκταση βελτίωση και των συμπτωμάτων κατά την ημέρα. Μακροχρονίως μπορεί να επιτευχθεί μείωση της αρτηριακής πίεσης και πιθανότατα μείωση της συνολικής καρδιαγγειακής νοσηρότητας και θνητότητας.

Η απώλεια βάρους και η χρήση μάσκας CPAP φαίνεται να βελτιώνουν τα σημεία και συμπτώματα. Ανάλογε με το αίτιο της πάθησης, μπορεί να εφαρμοστούν και εναλλακτικές θεραπείες , όπως χειρουργική διόρθωση του ανώτερου αεραγωγού (πχ αφαίρεση αδενοειδών αδένων-κρεατάκια).

Το STOP-BANG σκορ για την αποφρακτική υπνική άπνοια είναι ένα απλό ερωτηματολόγιο που αναπτύχθηκε το 2008 με σκοπό την ανάδειξη εκείνων των ασθενών που έχουν μεγάλη πιθανότητα να πάσχουν από ΑΥΑ, οπότε και χρήζουν περαιτέρω ελέγχου με νυχτερινή οξυμετρία ή πλήρη μελέτη ύπνου.

Προτού το υπολογίσετε, βρείτε ποιο είναι το ΒΜΙ σας λαμβάνοντας υπόψιν το ύψος και το βάρος σας, στην ακόλουθη φόρμα:

Υπολογίστε το ΒΜΙ σας

Στη συνέχεια υπολογίστε το δικό σας STOP-BANG σκορ και δείτε την πιθανότητα να πάσχετε από αποφρακτική υπνική άπνοια. Εφόσον επιθυμείτε να έχετε στο αρχείο σας τα αποτελέσματα, μπορείτε προαιρετικά να συμπληρώσετε τα στοιχεία σας στην αρχή του ερωτηματολογίου. Τα αποτελέσματα θα σταλούν στο e-mail σας αυτόματα (ελέγξτε και τον φάκελο των ανεπιθύμητων e-mail σε περίπτωση που δεν αποσταλεί στα εισερχόμενά σας).